Powstanie nieświeskie 1919 roku
Na początku 1919 roku Nieśwież, po opuszczeniu go przez wojska niemieckie, został zajęty przez bolszewików. W lutym rozpoczęła się wojna polsko-bolszewicka i Wojsko Polskie zaczęło wypierać Armię Czerwoną na wschód. Na wieść o tym mieszkańcy Nieświeża podjęli decyzję o zorganizowaniu powstania i wyzwoleniu miasta z rąk bolszewików jeszcze przed nadejściem wojsk polskich.
Na czele komitetu organizacyjnego powstania stanął dyrektor miejscowej szkoły, Mieczysław Wolnisty. W nocy z 14 na 15 marca 1919 roku powstańcy zajęli najważniejsze budynki miasta. Kilku bolszewickich działaczy zostało zabitych, m.in. naczelnik Czeka Tartu, komisarze Rozenblum i Grynblat. Bolszewicy opuścili miasto, aby sprowadzić posiłki. 19 marca Armia Czerwona ponownie zajęła miasto. Czeka aresztowała przywódców powstania – Mieczysława Wolnistego, Polikarpa Kolendę, Józefa Januszkiewicza, Konstantego Szydłowskiego i Stanisława Iwanowskiego. Zostali oni przetransportowani do dawnego klasztoru benedyktynów, który bolszewicy wykorzystywali jako więzienie, a następnie, 24 marca 1919 roku, rozstrzelani w lesie za miastem.
Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej Nieśwież wszedł w skład II Rzeczypospolitej. Postawiono dwa pomniki ku czci ofiar powstania. Jeden z nich został zburzony w czasie II wojny światowej. Drugi – nagrobek na cmentarzu katolickim w Nieświeżu, wzniesiony 24 marca 1926 roku na mogile organizatorów powstania, ufundowany przez uczniów i nauczycieli miejscowego gimnazjum – istnieje do dziś. Ma formę dużego, czteroramiennego krzyża z czerwonego granitu, na którym znajdują się nazwiska rozstrzelanych, data śmierci i cytat z Jana Kochanowskiego: A jeśli komu droga otwarta do nieba, Tym, co służą ojczyźnie.
Źródło: niezalezna.pl
