Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka, na terenach ówczesnego Imperium Rosyjskiego, a wcześniej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wychowywał się w atmosferze patriotyzmu i tęsknoty za utraconą niepodległością. Studiował na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie związał się z tajnym Towarzystwem Filomatów i Filaretów, organizacją studencką promującą naukę, kulturę i idee wolnościowe. To właśnie w Wilnie, w 1822 roku, wydał swój pierwszy tomik „Poezje”, w którym znalazły się „Ballady i romanse” – dzieło uznane za manifest romantyzmu w Polsce. Utwór „Romantyczność” stał się symbolem buntu przeciwko racjonalizmowi oświecenia, otwierając nowy rozdział w literaturze polskiej.
Wygnanie i walka o wolność
Za działalność w tajnych organizacjach Mickiewicz został aresztowany przez władze carskie i w 1824 roku zesłany w głąb Rosji. Tam, w Petersburgu, Moskwie i Odessie, powstały jego kolejne arcydzieła, w tym „Sonety krymskie” – poetycki zapis fascynacji orientalnym krajobrazem i refleksji nad ludzkim losem. W 1829 roku udało mu się opuścić Rosję, by rozpocząć tułaczkę po Europie. Paryż, Drezno i Rzym stały się kolejnymi przystankami w jego życiu, a także miejscami, gdzie tworzył swoje największe dzieła.
W 1834 roku ukazał się „Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie” – epopeja narodowa, która do dziś jest jednym z najważniejszych utworów w kanonie polskiej literatury. To nostalgiczne, ale i pełne humoru dzieło, przedstawia życie szlachty polskiej na tle upadku Rzeczypospolitej, dając czytelnikom nadzieję na odrodzenie ojczyzny. „Inwokacja” do „Pana Tadeusza” – zaczynająca się od słów „Litwo! Ojczyzno moja!” – to jeden z najbardziej rozpoznawalnych fragmentów polskiej poezji.
Działalność polityczna i mesjanizm
Mickiewicz nie ograniczał się tylko do pióra. W Paryżu, gdzie osiadł na dłużej, aktywnie działał na rzecz sprawy polskiej. W 1832 roku napisał „Dziady część III”, dramat, który jest nie tylko literackim arcydziełem, ale i manifestem politycznym. Ukazując cierpienie narodu pod zaborami, Mickiewicz rozwinął ideę mesjanizmu, wierząc, że Polska, niczym Chrystus, zmartwychwstanie po okresie cierpienia, by odegrać kluczową rolę w odkupieniu ludzkości.
W 1840 roku objął katedrę literatur słowiańskich w Collège de France, gdzie wygłaszał słynne prelekcje, zafascynował słuchaczy swoją wizją literatury i historii. W czasie Wiosny Ludów w 1848 roku próbował nawet zorganizować Legion Polski we Włoszech, by walczyć o wolność Polski i innych narodów.
Śmierć i dziedzictwo
Życie Adama Mickiewicza dobiegło końca w tragicznych okolicznościach. W 1855 roku, podczas wojny krymskiej, poeta udał się do Konstantynopola, by wspierać organizację polskich i żydowskich oddziałów do walki z Imperium Rosyjskim. Tam jednak zachorował, prawdopodobnie na cholerę, i zmarł 26 listopada 1855 roku. Jego ciało sprowadzono do Paryża, a w 1890 roku pochowano je na Wawelu, w miejscu zarezerwowanym dla największych polskich bohaterów.
