Koronki z Koniakowa i Turki z Grodziska Dolnego

Turki grodziskie i tradycje wytwarzania koronki koniakowskiej zostały wpisane na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Prowadzona od 2014 r. lista obecnie liczy 22 wpisy. Decyzję o powiększeniu krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego o dwa nowe wpisy podjął Piotr Gliński, minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Krajowa lista powstała jako wypełnienie zapisów Konwencji UNESCO 2003 w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, której Polska stała się stroną w roku 2011. Ma za zadanie promować niematerialne dziedzictwo kulturowe, które znajduje się na terytorium kraju. Powstaje w wyniku aktywności lokalnej, której społeczności uznają swoje dziedzictwo za ważne i podejmują wysiłek złożenia wniosku do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za pośrednictwem Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Rada ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego rekomenduje zasadność wpisu, a ostateczną decyzję podejmuje Minister.

Koronka koniakowska to technika ręcznego szydełkowania serwet z kordonku. Zajmują się nią kobiety mieszkające w Koniakowie, Istebnej, Jaworzynce w Beskidzie Śląskim. Z podstawowych splotów: łańcuszka, półsłupków i słupków tworzone są elementy – motywy. Wzory do wykonania poszczególnych elementów czerpią są ze świata przyrody i życia codziennego, przekazują je z pokolenia na pokolenie. Oprócz serwet, obrusów powstają również wykonane tą techniką elementy stroju ludowego jak czepce, przedniczki, mankiety do kabotków oraz kołnierze, bluzki, sukienki, rękawiczki, czapeczki, ozdoby bożonarodzeniowe i wielkanocne. Samą czynność szydełkowania nazywa się heklowaniem, a motywy kwiotki, natomiast same serwetki to tzw. rozie.

Mam nadzieję, że wpis przyczyni się do promocji niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz zwiększenia świadomości ogółu społeczeństwa wagi tradycji i przekazu międzypokoleniowego

– napisał do koniakowskich koronczarek minister kultury prof. Piotr Gliński.

Koronczarki z Koniakowa robiły koronki m.in. dla królowej belgijskiej w 1962 r., dla papieża Jana XXIII w 1963 r., dla papieża Pawła VI w 1966 r., dla papieża Jana Pawła II, dla królowej angielskiej Elżbiety II, dla prezydentów Polski, a także dla wielu projektantów mody jak Christian Dior, Elie Saab, Louis Vuitton.

Turki grodziskie

Turki to potoczna nazwa oddziałów wielkanocnej straży grobowej, które pełnią wartę przy symbolicznych grobach Chrystusa w parafialnych kościołach, w okresie od Wielkiego Piątku do Rezurekcji w Wielką Niedzielę. Na terenie funkcjonowania Stowarzyszenia „Turki Grodziskie” obejmującym rejon gminy Grodzisko Dolne działa 6 oddziałów turków  skupionych w pięciu parafiach: Grodzisko Dolne, Wólka Grodziska, Chodaczów, Zmysłówka, Grodzisko Nowe.

Turki to męskie formacje strażników Grobu Pańskiego, składające się wyłącznie z kawalerów. Jedynie funkcję dowódcy grupy zwanego starszym, pełnić może żonaty mężczyzna, który odpowiada za wszystkie zadania związane z nauką musztry i trzymaniem warty. Turki noszą wojskowe mundury żałobne, składające się z zielonych wojskowych bluz, czarnych koszul i krawatów oraz czarnych sznurowanych butów. Mundur przepasany jest czarną szarfą.

Wszystkie oddziały mają taki sam tradycyjny scenariusz wielkanocnych obchodów ustalony w odległej przeszłości w grodziskiej parafii. Uczestniczą w nabożeństwach wielkanocnych od Wielkiego Piątku wieczorem do Wielkiego Poniedziałku, pełniąc wartę przy symbolicznych grobach Chrystusa podczas liturgii w Wielki Piątek i całodzienną w Wielką Sobotę. Biorą udział we mszy św. i procesji rezurekcyjnej. Trzykrotnie obchodzą kościoły parafialne przy dźwiękach melodii marszowych granych przez zaangażowane w tym celu orkiestry, prezentując musztrę paradną, a po południowej mszy św. (sumie), odwiedzają probostwa, dając pokaz musztry, następnie „chodzą po domach” w paradnym marszu, głosząc nowinę: „Chrystus zmartwychwstał”.

 

Źródło: mkidn.gov.pl

#Grodzisko #Koniaków #lista #niematerialne #dziedzictwo