23 lipca 1920 r. w Smoleńsku z inicjatywy Stalina utworzono prowizoryczny rząd polski, tzw. Polrewkom (Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski). W związku z sukcesami Rosjan w wojnie i ich zbliżaniem się do Warszawy organ miał przejąć władzę w państwie i proklamować na terenach byłego Królestwa Polskiego i Zachodniej Galicji Polską Socjalistyczną Republikę Rad – zależną od Moskwy. W TKRP znaleźli się m.in. Julian Marchlewski, Feliks Dzierżyński, Feliks Kon oraz Józef Unszlicht.
Członkowie TKRP przemieszczali się pociągiem pancernym za nacierającą Armią Czerwoną, na zajętych terenach ustanawiając władzę sowiecką. Choć w obszarze jej działań znalazły się tylko Wileńszczyzna i Białostocczyzna, panował tam rewolucyjny terror, podobny do tego znanego sprzed trzech lat z samej Rosji. Rozstrzeliwano podejrzanych o nieprzychylność dla nowych władz, prowadzono rekwizycje i przystąpiono do formowania Polskiej Armii Czerwonej (ok. 170 osób). Pierwszym większym miastem zajętym przez czerwonoarmistów był Białystok (28 lipca), i tam 30 lipca oficjalnie złożono manifest ogłaszający powstanie Polskiej Socjalistycznej Republiki Rad, tymczasowe przejęcie władzy przez Polrewkom, nacjonalizację przemysłu i wielkiej własności ziemskiej.
