Problemy z produkcją nowych leków? Eksperci alarmują: brakuje osocza

• Osocze to płynny składnik krwi, który jest niezbędny do produkcji leków ratujących życie.
• W ostatnich latach obserwuje się wzrost zapotrzebowania na leki osoczopochodne, co związane jest z rozwojem medycyny
• W Unii Europejskiej brakuje osocza, co jest spowodowane m.in. pandemią i wojną w Ukrainie.
• 80% Polaków przyznaje, że nie wie, do czego jest ono wykorzystywane.

Do czego wykorzystywane jest osocze?

Osocze, stanowiące 55% objętości krwi, jest płynnym elementem krwi, w większości złożonym z wody, ale zawierającym także cenne białka. Może być transfuzowane pacjentom lub frakcjonowane, co prowadzi do produkcji kluczowych produktów osoczopochodnych, takich jak immunoglobuliny, albuminy czy czynniki krzepnięcia.

Leki z osocza

Leki pozyskiwane z osocza są często jedyną opcją leczenia wielu rzadkich i poważnych chorób. Proces produkcji tych leków jest złożony i trwa nawet do 12 miesięcy, od momentu pobrania osocza od zdrowego dawcy, który dobrowolnie przekazuje go w celu ratowania życia innych ludzi.

Braki osocza

Obserwuje się wzrost zapotrzebowania na leki osoczopochodne, co wynika m.in. z poprawy diagnostyki chorób. Wzrost ten implikuje większą potrzebę osocza, a braki w dostępie do niego odczuwalne są w wielu krajach Unii Europejskiej, również w Polsce. Pandemia COVID-19 i konflikt na Ukrainie pogłębiły kryzys związany z deficytem leków osoczopochodnych. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest wzrost cen, co widać na przykładzie opłat dla szpitali za krew i jej składniki.

Globalne zapotrzebowanie na osocze

Z danych wynika, że globalne zapotrzebowanie na osocze wynosiło 59 milionów litrów w 2020 roku, a pandemia spowodowała 14% spadek tej liczby. W obliczu tego problemu eksperci zalecają zwiększenie świadomości na temat dawstwa osocza i produkcji leków z niego. Ostrzegają także przed koniecznością uniezależnienia się od importu osocza, zwracając uwagę na dobre praktyki stosowane w niektórych krajach europejskich, takich jak Austria, Czechy, Niemcy i Węgry.

Z treści raportu „Polityka osoczowa w Polsce na tle europejskim” wynika, że w potrzebna jest kompleksowa polityka osoczowa, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym. Eksperci opracowujący raport postulują powołanie stałej Grupy Ekspertów ds. Osocza, zbierającej doświadczenia z innych krajów europejskich i formułującej rekomendacje dla Polski. Wskazuje się także na konieczność zwiększenia świadomości społecznej na temat dawstwa osocza, analogicznie do promocji honorowego dawstwa krwi. Ważne jest także stworzenie odpowiednich przepisów na poziomie krajowym i unijnym, uwzględniających doświadczenia innych krajów.

Kto może zostać dawcą osocza?

Dawcą osocza może zostać każda zdrowa osoba w wieku od 18 do 65 lat, która waży co najmniej 50 kg. Aby zostać dawcą, należy spełnić następujące warunki:

• być w dobrym stanie zdrowia,
• mieć prawidłowy wynik badania lekarskiego,
• nie mieć żadnych chorób przewlekłych,
• nie przyjmować leków, które mogą wpływać na jakość osocza,
• nie mieć tatuażu lub piercingu wykonanego w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
• nie być w ciąży ani karmić piersią.

Podczas kwalifikacji do oddania osocza dawca przechodzi badanie lekarskie, które obejmuje:

• wywiad medyczny,
• pomiar ciśnienia krwi i tętna,
• badanie krwi,
• badanie moczu.

Jeśli dawca spełnia wszystkie warunki, może zostać zakwalifikowany do oddania osocza. Oddanie osocza trwa około 45 minut. Podczas tego procesu dawca leży na kanapie i przez igłę wkłutą do żyły w przedramieniu oddaje osocze. Osocze jest pobierane przez aferezę, czyli urządzenie, które oddziela osocze od krwi. Pobrane osocze jest przetwarzane i wykorzystywane do produkcji leków i preparatów medycznych.

Osoby, które chcą zostać dawcami osocza, mogą zgłosić się do najbliższego Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.

Dodatkowy urlop dla dawców osocza?

Zgodnie z danymi Plasma Protein Therapeutics Association (PPTA), rekompensata w połączeniu ze współpracą publiczno-prywatną i poborem osocza poprzez plazmaferezę skutkuje czterokrotnie większym pobraniem tego cennego składnika krwi. Większość krajów w Unii Europejskiej zapewnia pewne formy rekompensaty, m.in. ulgi podatkowe, dni wolne (jak w Polsce), bony, a cztery kraje, w których sektor prywatny zajmuje się pobieraniem osocza, stosują ryczałtowy zasiłek o stałej stawce zgodnie z zasadą dobrowolnej i nieodpłatnej donacji.

Takie rozwiązanie jest obecnie przedmiotem debat w Unii Europejskiej, toczących się w ramach prac legislacyjnych nad tzw. Rozporządzeniem SoHO, które dotyczy norm jakości i bezpieczeństwa substancji pochodzenia ludzkiego - w tym także osocza. Dyskusja w Brukseli koncentruje się w tym obszarze wokół zgodności zasad dobrowolnej i nieodpłatnej donacji z przyjęciem stałej stawki rekompensaty.

W Polsce obecnie zarówno dawcy osocza, jak i krwi pełnej, mają takie same przywileje. Otrzymują posiłek regeneracyjny o równowartości 6-7 tabliczek czekolady, mogą skorzystać z ulgi podatkowej, a także z dwóch dni wolnych od pracy, przysługujących im w dniu pobrania oraz w dniu następnym. Przepisy dotyczące krwi i osocza powinny być w tym zakresie zróżnicowane. Osocze może być oddawane co dwa tygodnie, stąd za jego donację przysługują aż 52 dni wolne, natomiast za oddanie krwi pełnej, którą można oddawać rzadziej - do 12 dni wolnych od pracy.

Podsumowanie: 

Konieczne jest opracowanie i wdrożenie kompleksowej polityki osoczowej w Polsce i Europie, która zapewni bezpieczeństwo dostaw leków osoczopochodnych.

W ramach tej polityki eksperci postulują m.in.:
zwiększenie świadomości społecznej na temat osocza i jego zastosowań,
wprowadzenie dodatkowych zachęt i ulg dla dawców osocza,
wybudowanie fabryk frakcjonowania osocza w Europie.

 

Źródło: Niezalezna.pl, PAP MediaRoom, irss.org.pl

#osocze z krwi #jak pobierane jest osocze