Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... trznadlu?
Trznadel to gatunek małego, częściowo wędrownego ptaka. Dawniej zwany był trznadlem żółtobrzuchym. Czasami, ze względu na swoją żółtą barwę szczególnie w okresie godowym nazywany polskim kanarkiem.
To jeden z najliczniej reprezentowanych gatunków ptaków w Europie i na środkowoazjatyckich stepach zachodniej Syberii. Dawniej, gdy większość tych terenów porastały lasy, trznadle zamieszkiwały przede wszystkim lasostepy porośnięte krzewami. Zimują z reguły w pobliżu terenów lęgowych. Przeważnie to gatunek osiadły. Tylko część populacji z północnej i północno-wschodniej Europy niedaleko migruje do regionów o łagodniejszym klimacie.
W Polsce bardzo liczny ptak lęgowy, dość równomiernie występujący w całym kraju, także w górach. Większość osobników zimuje na miejscu, choć niektóre wybierają się do Europy Zachodniej. W latach 2008–2012 populacja trznadla w Polsce liczyła 3,9–4,4 miliona par lęgowych, co dawało mu piąte miejsce wśród ptaków lęgowych, po skowronku, ziębie, wróblu i kapturce. Przeprowadzone w Polsce badania dotyczące ich udziału w różnych siedliskach dowiodły, że trznadle zajmują w 1/3 lasy i pola uprawne, a w 1/4 przypadków łąki. Jedynie w 8% zasiedlały sady, nieużytki i obrzeża siedlisk ludzkich.
Prowadzi na ogół osiadły, zimuje w stadach, trzymając się osad ludzkich. Część populacji z dalekiej północy migruje zimą bardziej na południe.
W okresie godowym odróżnienie płci po upierzeniu nie sprawia problemu nawet z większej odległości. Różnią się bowiem ilością i jaskrawością żółtej barwy. Podobnie jak u łuszczaków, szaty godowe są wynikiem nie pierzenia się, ale ścierania się końcówek piór, które wyrastają już jesienią. Nowe pióra są obrzeżone ciemną barwą ścierającą się w trakcie zimy. W ten sposób wiosną ukazują się jasnożółte spodnie części piór. Samiec w upierzeniu godowym ma głowę złoto-żółtą z brązowawymi i szarobrązowymi podłużnymi kresami na wierzchu głowy i policzki. Spód ciała również żółty z brunatnym kreskowaniem i kasztanowatą przepaską na piersi złożoną z plam w postaci łez. Wierzch ciała rdzawobrązowy z ciemnymi plamkami. Kuper cynamonowo-rdzawy. Samica raczej oliwkowobrązowa o nieco bardziej stonowanych barwach, z wyraźniejszym kreskowaniem na głowie i spodzie ciała.
W okresie spoczynkowym obie płci podobne, o jaśniejszym i mniej kontrastowym ubarwieniu. Oznaczenie równych wielkością płci w terenie jest wtedy trudne. Natomiast młode ptaki można odróżnić podczas dokładnego oglądania ptaka w ręku, patrząc na kształt sterówek. Ważną cechą gatunkową jest podłużna biała pręga na brzegach ogona.
Ptak jest nieco większy od wróbla – ma dłuższy ogon i wydaje się bardziej smukły. Jest mało płochliwym ptakiem i nie kryje się przed człowiekiem. Lot trznadla nie jest charakterystyczny.
Głos - krótki, równobrzmiący motyw z szybko powtarzanych tonów z wysokim zakończeniem.
Często śpiewa na czubkach drzew, krzewów, na liniach energetycznych i w innych wyeksponowanych miejscach. Swą charakterystyczną melodię śpiewa od lutego aż do jesieni. Głos wabiący to „cik”, a wznosząc się wydaje odgłos „srit”. Pod koniec zimy śpiew brzmi inaczej – „di di di di dieh”. Masa ciała ok. 28–30 g.
Po skowronku to najpospolitszy w Polsce ptak terenów otwartych. Zajmuje wiele siedlisk – różnorodne obszary dobrze nasłonecznione, będące mozaiką zadrzewień, krzewów i terenów otwartych, np. obrzeża widnych lasów liściastych i borów, pola, łąki (choć musi tu rosnąć choć parę drzew lub krzewów), polany, zarośla, drzewa owocowe, sady, budynki i ogrody. Spotkać go można od nizin po piętro kosodrzewiny i w pobliżu potoków i rzek. Unika miast, choć jest spotykany na obrzeżach wsi (zimą odwiedza je stadami). Nie występuje też w zwartych drzewostanach. Trznadle nie boją się ludzi, więc można je zobaczyć na wsiach, przy szosach, gdzie poszukują ziaren i nasion najróżniejszych chwastów.
Wczesną wiosną zimowe stada zaczynają się rozpadać. Poszczególne pary szybko obejmują swoje odpowiednie terytoria lęgowe na obszarach pokrytych mozaikowym krajobrazem – z terenami otwartymi i zadrzewieniami. Upatrzonych rewirów samce zaciekle bronią przed rywalami. Przed wybraną partnerką natomiast stroszą się z opuszczonymi skrzydłami i rozłożonym ogonem, który w ten sposób odsłania białe obrzeżenia ogona i rdzawy kuper. W trakcie zalotów partnerzy podnoszą z ziemi i pokazują sobie źdźbła i kłosy traw, aby prawdopodobnie zamanifestować gotowość do założenia gniazda. Tworzone pary są monogamiczne.
Gniazdo budują w płytkim zagłębieniu w ziemi w warstwie ziół, w miejscu dobrze nasłonecznionym, lecz osłoniętym zwisającymi gałązkami lub źdźbłami trawy. Ulokowane może być wyjątkowo nisko na krzewie lub świerku. Czasem mogą się gnieździć na rozległych porębach z obfitą roślinnością złożoną z roślin zielnych i krzewów, skarpach rowów, gdzie rosną kępy traw i niskie, cierniste krzewy. Budową konstrukcji zajmuje się samica. Składa ją z liści, mchu, korzonków, źdźbeł słomy i trawy, a wyściółkę stanowią miękkie trawy i włosie.
Ptak w ciągu roku wyprowadza 2 lub 3 lęgi, od kwietnia do lipca. Składa 3 do 5 białawych, niebieskawych lub fioletowawych jaj z nitkowatymi szaro-fiołkowymi plamkami. Jaja wysiadywane są od zniesienia ostatniego jaja przez okres 12 do 14 dni przez samicę (czasem pomaga jej samiec). Matka też zajmuje się w głównej mierze wychowywaniem potomstwa. Pisklęta opuszczają gniazdo po 12–14 dniach. Samicę podczas wysiadywania karmi samiec, a pisklęta oboje rodzice. Karmione są nie tylko nasionami, które wchodzą w skład głównej diety ptaka dorosłego, ale i w znacznym stopniu owadami. Wiosną i w lecie oprócz nasion ich pożywienie stanowią głównie owady (dorosłe, larwy, poczwarki i jaja), pająki i inne bezkręgowce, a jesienią i zimą nasiona traw, najróżniejszych chwastów i ziarna zbóż.
Trznadel żeruje głównie na ziemi, również w miejscach nieosłoniętych, choć rzadko szuka pokarmu w siedliskach gęsto zarośniętych i zacienionych. Owady zbiera też z roślin.
Po okresie lęgowym trznadle łączą się w stada w których mogą też się znaleźć zięby i inne łuszczaki. Razem szukają pożywienia na polach i w okolicach siedlisk ludzkich. Zimą, gdy zalega pokrywa śnieżna, pojawiają się w okolicach paśników dla zwierząt i karmników dla ptaków.
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Źródło: niezalezna.pl
