Mieszkańcy Çatalhöyük, między 7100 a 5800 p.n.e., żyli w świecie matriarchatu, w którym to kobiety pozostawały w swoich domach urodzenia, zaś mężczyźni przenosili się do nich. W badaniu porównano 131 genomów ludzi, którzy zmarli w 35 siedzibach w ciągu tysiąca lat. Te groby – charakterystyczna cecha Çatalhöyük – od dawna były dla naukowców zagadką: czy te grupy kości wskazały na związek rodzinny, czy nie?
W Çatalhöyük mamy teraz najwcześniejszy na świecie genetycznie zrekonstruowany wzór organizacji w społeczeństwach produkujących żywność. I jest on bez wątpienia oparty na kobietach.
– powiedział współautor badania Mehmet Somel, genetyk ewolucyjny z Middle East Technical University.
Porównując DNA jądra komórki, naukowcy odkryli, że krewni pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) byli zwykle pochowani razem. Ale między pokoleniami te relacje splatały się gęsto wokół linii matczynych. Kobiety pozostawały w domu rodzinym, a ich synowie odchodzili do swych wybranek.
Ten matriarchalny układ jest wyjątkiem na tle wzorca neolitycznej Europy, w którym to kobiety zmieniały miejsce swego zamieszkania. Analiza DNA otworzyła również kolejną zagadkę: niemowlęta płci żeńskiej, które zmarły przed osiągnięciem dojrzałości chowano w okazalszych i bogato wyposażonych grobach. Tego także zupełnie się nie spodziewaliśmy!
- dodał Somel.
Çatalhöyük od dawna zadziwia badaczy – do wnętrz domów wchodzono przez dachy, ściany budynków ozdobione rysunkami dzikich byków, sępów i odciskami ludzkich rąk. Kobiece figurki i okrągłe boginie płodności są wszędzie. Nie ma żadnych pałaców czy okazalszych siedzib.
Archeolodzy zauważyli też ciekawą prawidłowość na przestrzeni wieków: Zaobserwowaliśmy dramatyczną zmianę w składzie tych rodzin na przestrzeni pokoleń, choć nadal widać było strukturę matriarchalną to w grobach zaczęło pojawiać się coraz więcej osób niespokrewnionych ze sobą.
Çatalhöyük odkryto w latach 60-tych XX wieku i od tej pory jest ono nieustannie badane. Znaleziono tam także wiele charakterystycznych dla neolitu figurek kobiet. Jest to jedna z najwcześniejszych na świecie, znana nam, w pełni ukształtowana, osada rolnicza. Szacuje się, że została założona między 7400 a 7300 roku p.n.e. Obliczenia szacunkowe mówią o 5 tys. mieszkańców, a niektórzy naukowcy sądzą, że miasto liczyło nawet od 8 do 10 tys. Dla porównania – w Jerychu żyło w tym czasie najwyżej 2 tys. mieszkańców.
