Specjalny wysłannik USA ds. Ukrainy i Rosji - Keith Kellogg, został w piątek przyjęty w Mińsku przez Alaksandra Łukaszenkę. Była to pierwszą wizytą amerykańskiego urzędnika wysokiej rangi od lutego 2020 r. Wówczas stolicę Białorusi odwiedził ówczesny sekretarz stanu Mike Pompeo. Czy możemy uznać, że ta wizyta Kellogga przywraca podmiotowość reżymowi Łukaszenki?
Wiele podmiotowości utracono po 2020 r., a zwłaszcza po 2022 r., kiedy Łukaszenka ułatwił inwazję wojsk rosyjskich na Ukrainę. Jednak teraz wznowienie kontaktów Mińska z Waszyngtonem zostanie wzięte pod uwagę przez inne demokratyczne kraje zachodu. I tu chciałbym zaapelować do państw Unii Europejskiej o poparcie amerykańskiej inicjatywy uwolnienia więźniów politycznych na Białorusi. Bo Białoruś, przede wszystkim, należy do cywilizacji europejskiej, a nie amerykańskiej.
Pierwsza część białorusko-amerykańskich spotkań i kontaktów odbywała się za zamkniętymi drzwiami. Zaś sama wizyta Kellogga już miała charakter publiczny. Ten fakt wskazuje, że osiągnięto pewien poziom wzajemnego zaufania i chęć podejmowania wspólnych praktycznych działań. Taki zwrot w stosunkach Łukaszenki ze Stanami Zjednoczonymi będzie korzystny również dla Ukrainy, która uczyniła wiele, by zapobiec atakom rakietowym lub innym na nią z terenu Białorusi. Przecież osiągnięcie trwałego, sprawiedliwego i zrównoważonego pokoju w Europie będzie niemożliwe, jeśli reżim Łukaszenki pozostanie uczestnikiem rosyjskich wysiłków militarnych w Ukrainie.
Bezpośrednim wynikiem piątkowych rozmów w Mińsku stało się uwolnienie 14 więźniów politycznych, w tym męża Swiatłany Cichanouskiej – Siarhieja. Szeroką popularność on zyskał dzięki próbie kandydowania na urząd prezydenta Republiki Białoruś w 2020 r. Jednak ostatecznie, kiedy Centralna Komisja Wyborcza Białorusi odmówiła rejestracji jego kandydatury, w wyborach prezydenckich udział wzięła Swiatłana. Siarhiej zaś został aresztowany i spędził w więzieniu pięć lat. Jak sobotnie uwolnienie Siarheja może zmienić rozkład sił wśród białoruskiej opozycji?
Siarhiej Cichanouski jest centrum ciężkości białoruskich sił opozycyjnych, człowiekiem o wyrazistej charyzmie i silnych cechach przywódczych. Po pięciu latach spędzonych w więzieniu w nieludzkich warunkach z pewnością ma znaczną przewagę moralną w porównaniu z wieloma politykami [białoruskiej opozycji], którzy znaleźli się na wygnaniu. Dlatego myślę, że należy oczekiwać zmian. Ale najpierw Siergiej musi odzyskać siły, rozejrzeć się i przeanalizować obecną sytuację. Jego pierwsza konferencja prasowa po uwolnieniu [która odbyła się w niedzielę] pokazała, że on nie chce stać z boku.
Nie wygląda na to, żeby szykował się na długi urlop – w końcu jest urodzonym liderem. A tacy ludzie zawsze dążą do zajmowania wiodących pozycji w ważnych dla nich procesach. Zauważę, że ruch demokratyczny na Białorusi przeżywa obecnie pewien kryzys gatunku, trudności w określeniu bieżącej agendy i linii współpracy. Powrót Siarhieja Cichanouskiego może dać nowy impuls.
Dlaczego USA potrzebuje teraz kontaktów z oficjalnym Mińskiem?
Waszyngton rozumie, że Białoruś jest istotnym czynnikiem dla bezpieczeństwa regionalnego. To zrozumienie nie nastąpiło od razu, ale teraz staje się coraz bardziej oczywiste. Inwazja na Ukrainę pokazała, co może się stać, jeśli zignoruje się interesy Białorusi. Jeśli Zachód nie zwróci na to uwagi, Rosja może wykorzystać próżnię.
Jednym z powodów „odmrożenia” kontaktów między Waszyngtonem a Mińskiem może być chęć jak najszybszego osiągnięcia pokoju na Ukrainie. A przynajmniej, żeby rola Białorusi w wojnie Rosji z Ukrainą, nie wzrosła. W związku z tym ważne jest, aby USA wykorzystały uwolnienie więźniów politycznych jako humanitarny, a nie polityczny temat do wznowienia dialogu. Jest to wygodne dla wszystkich stron i dzięki temu można stopniowo budować zaufanie i rozwijać współpracę w konkretnych kwestiach. A poprzez to przejść do bardziej złożonych problemów - represji na Białorusi i braku normalnych procesów demokratycznych w kraju. To również w znacznym stopniu wpływa na stabilność Białorusi wobec zagrożeń zewnętrznych.
Więc istnieją wystarczające powody, aby USA rozpoczęły i kontynuowały proces negocjacji z oficjalnym Mińskiem. Aktywna dyplomacja, zrównoważona komunikacja, prowadzenie sankcji jako narzędzi wpływu na proces uwolnienia więźniów politycznych - to jest formuła, która umożliwia osiągnięcie postępu w stosunkach z Białorusią, które znalazły się w poważnym impasie. Taka sytuacja, jaka była dotychczas, szkodzi nie tylko interesom Białorusi, ale także krajów Zachodu, Europy przede wszystkim.
Rozmawiał - Wołodymyr Buha
Tłumaczenie i redakcja - Olga Alehno
