Geny a inteligencja - co odkryli naukowcy?
Wiele lat spekulacji i badań doprowadziło do przełomowych wniosków – dziedziczenie inteligencji nie odbywa się po równo od obojga rodziców. Kluczowe geny odpowiedzialne za rozwój funkcji poznawczych znajdują się w tzw. chromosomie X, a to oznacza, że dzieci mogą odziedziczyć inteligencję po matce w większym stopniu niż po ojcu.
Czy inteligencja jest dziedziczna?
Inteligencja jest dziedziczna – ale nie w 100%. Naukowcy szacują, że około 40–60% naszej inteligencji może być warunkowane genetycznie. Pozostała część zależy od środowiska, edukacji, diety, snu i aktywności fizycznej. Warto więc zadbać o rozwój intelektualny dziecka, niezależnie od wrodzonego potencjału.
Według wielu badań, czy inteligencję dziedziczymy po matce czy ojcu, odpowiedź brzmi: w większości przypadków – po matce. To dlatego, że kobiety posiadają dwa chromosomy X, a mężczyźni tylko jeden. Geny zlokalizowane w tych chromosomach, odpowiedzialne za funkcje poznawcze i inteligencję, aktywują się silniej, gdy pochodzą od matki.
Co mówi nauka? Badania prof. Plomina nad dziedziczeniem inteligencji
Jak pokazują badania prof. Roberta Plomina z King’s College London, inteligencja to jeden z najlepiej przebadanych i najstabilniejszych wymiarów osobowości człowieka. Co ważne, jej poziom można mierzyć już od wczesnego dzieciństwa, a korelacje między wynikami testów inteligencji w młodości i w wieku dorosłym są zaskakująco wysokie.
Plomin, analizując tysiące par bliźniąt i dzieci adoptowanych, potwierdził, że inteligencja ma silne podłoże genetyczne.
Co więcej, jego badania pokazały, że wraz z wiekiem dziedziczność inteligencji rośnie – co oznacza, że z biegiem lat geny coraz silniej determinują nasze możliwości intelektualne.
To właśnie dzięki takim odkryciom wiemy dziś, że inteligencja nie jest wyłącznie efektem wychowania czy edukacji. Choć środowisko ma ogromne znaczenie, geny – zwłaszcza te odziedziczone po matce – odgrywają kluczową rolę w potencjale poznawczym dziecka.
Rola genów i środowiska w kształtowaniu inteligencji dziecka
Rola genów w kształtowaniu inteligencji dziecka jest niezaprzeczalna, ale nie należy pomijać znaczenia środowiska.
Co wpływa na poziom inteligencji dziecka poza genami? Kluczowe czynniki to:
- kontakt z książkami i językiem od najmłodszych lat,
- odpowiednie odżywianie (np. kwasy omega-3),
- aktywność fizyczna,
- zdrowy sen i ograniczenie stresu,
- dostęp do różnorodnych bodźców poznawczych
Czy geny decydują o wszystkim?
Choć genetyczne podłoże inteligencji jest ważne, nie wszystko jest przesądzone już na etapie poczęcia. Dziecko z przeciętnym „zestawem genów” może rozwinąć ponadprzeciętną inteligencję dzięki odpowiedniemu środowisku. Z kolei wysoka dziedziczna inteligencja może nie rozwinąć się bez bodźców i wsparcia.
Po kim dziedziczymy inteligencję? Odpowiedź daje najnowsza nauka – w dużej mierze po matce, ale geny to tylko część układanki. Inteligencję można rozwijać – i to dobra wiadomość dla wszystkich rodziców, nauczycieli i opiekunów. Jeśli zatem chcesz, aby Twoje dziecko miało wysoki poziom inteligencji, wspieraj je mądrze każdego dnia – bo inteligencja a środowisko wychowania to duet, który może zdziałać cuda.
