Gdzie czają się kleszcze i kiedy są najbardziej aktywne?
Kleszcze uwielbiają wilgotne i zacienione środowiska. Najczęściej można je spotkać w wysokiej trawie, zaroślach, na obrzeżach lasów oraz w pobliżu zbiorników wodnych. Wbrew powszechnemu mitowi, nie spadają z drzew. Najczęściej przebywają na roślinach sięgających do poziomu bioder człowieka, skąd bez większego problemu przedostają się na skórę lub ubranie.
Sezon aktywności kleszczy rozpoczyna się już wczesną wiosną i może trwać do późnej jesieni. Największe ich zagęszczenie przypada na przełom maja i czerwca oraz września i października. Jednak coraz częściej obserwuje się ich obecność nawet zimą, szczególnie w miastach, gdzie łagodne temperatury sprzyjają ich przetrwaniu.
Kleszcze i choroby – niewidzialni nosiciele groźnych patogenów
Choć samo ukąszenie kleszcza zazwyczaj nie boli i często pozostaje niezauważone, to jego skutki mogą być poważne.
Kleszczowe zapalenie mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu to groźna choroba wirusowa, którą można zarazić się nawet po krótkim kontakcie z kleszczem. W przeciwieństwie do boreliozy, wirus KZM przenosi się niemal natychmiast po ukłuciu, ponieważ obecny jest już w ślinie pasożyta. Niestety, nie istnieje lek zwalczający ten wirus, a antybiotyki są w tym przypadku nieskuteczne.
Choroba często przebiega dwufazowo. Pierwsza faza przypomina grypę – pojawia się gorączka, bóle mięśni i ogólne osłabienie, zwykle w miesiącach letnich i wczesnojesiennych. U części osób, po kilku dniach poprawy, dochodzi do drugiej, znacznie groźniejszej fazy neurologicznej. Wirus atakuje wtedy ośrodkowy układ nerwowy, powodując m.in. silne bóle głowy, sztywność karku, problemy z równowagą, napady padaczkowe, a w ciężkich przypadkach – zaburzenia oddychania wymagające leczenia w szpitalu.
U jednej trzeciej zakażonych rozwija się faza neurologiczna, kolejna część przechodzi tylko łagodne objawy grypopodobne, a reszta nie odczuwa żadnych symptomów. Największe ryzyko ciężkiego przebiegu dotyczy osób starszych i mężczyzn, jednak powikłania mogą wystąpić niezależnie od wieku czy płci.
Borelioza
Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, to bakteryjna infekcja wywołana przez krętki z rodzaju Borrelia. Może dawać bardzo różnorodne objawy, Po wniknięciu do organizmu choroba może przez długi czas rozwijać się niezauważona, przez co bywa mylona z innymi schorzeniami. Z tego powodu trafia na gabinety lekarzy różnych specjalizacji – od dermatologów po neurologów.
Najbardziej charakterystycznym wczesnym sygnałem zakażenia jest rumień wędrujący, czyli zaczerwienienie wokół miejsca ukąszenia, które stopniowo się powiększa. Występuje jednak tylko u części chorych, szacunkowo u około połowy.
Poza zmianą skórną mogą pojawić się objawy ogólne, takie jak gorączka, bóle mięśni, stawów i głowy, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia koncentracji oraz problemy neurologiczne.
Nieleczona borelioza może prowadzić do trwałych uszkodzeń układu nerwowego, serca i stawów. Im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większa szansa na całkowite wyleczenie.
Babeszjoza
Choć babeszjoza znana jest głównie jako choroba przenoszona przez kleszcze u psów, coraz częściej diagnozuje się ją także u ludzi. Wywołują ją pierwotniaki z rodzaju Babesia, które atakują czerwone krwinki, prowadząc do objawów przypominających malarię.
Choroba może przebiegać z gorączką, dreszczami, osłabieniem, bólami mięśni i powiększeniem śledziony. W ciężkich przypadkach może dojść do uszkodzenia nerek i wątroby, a nawet do niewydolności wielonarządowej.
Osoby z obniżoną odpornością, w podeszłym wieku lub po przeszczepach są szczególnie narażone na ciężki przebieg babeszjozy. Leczenie polega na stosowaniu leków przeciwpierwotniakowych i często wymaga hospitalizacji.
Jak skutecznie chronić się przed kleszczami?
Profilaktyka to klucz do uniknięcia problemów zdrowotnych związanych z ukąszeniami kleszczy. To najważniejsze zasady, które warto wdrożyć podczas każdego wyjścia na łono natury. Jak się chronić przed niewidzialnym zagrożeniem?
Odpowiednie ubranie - zakładanie długich spodni, zabudowanych butów, koszul z długim rękawem oraz nakrycia głowy to podstawowa forma zabezpieczenia. Kleszcze wspinają się nie wyżej niż na wysokość 1,5 metra, więc wolą przylgnąć do nogawek spodni.
Kolor ubrania - kleszcze zdecydowanie łatwiej zauważyć na jasnych ubraniach. Dzięki temu jesteśmy w stanie szybko zareagować i zdjąć go przed tym zanim się wbije.
Środki odstraszające kleszcze - dobrej jakości repelenty skutecznie zniechęcają kleszcze do kontaktu. Warto aplikować je zarówno na skórę, jak i na ubranie.
Unikanie ryzykownych miejsc - spacerując po lesie lub łące, najlepiej poruszać się środkiem wydeptanej ścieżki. Unikaj siadania na trawie, przechodzenia przez gęste krzewy czy stawania w wysokiej roślinności.
Dokładne oględziny po powrocie - kleszcze są wyjątkowo małe i dużo czasu zajmuje im znalezienie odpowiedniego miejsca do ukłucia. Dzięki temu zyskujemy trochę czasu – i tu warto skrupulatnie przejrzeć swoje ubrania i ciało. Kleszcze zdecydowanie wolą ciepłe i cienkie miejsca na skórze, takie jak zagłębienie pod kolanem, wokół brzucha i piersi, a także w pachwinie, dlatego poświęć im większą uwagę. U dzieci należy dokładnie sprawdzić głowę, linię włosów i szyję.
Co zrobić, gdy kleszcz się wkłuje?
Jeśli zauważysz kleszcza wbitego w skórę, nie panikuj. Najważniejsze to usunąć go możliwie szybko i prawidłowo, nie zwlekając za długo. Jak szybko wyjąć kleszcza? Najlepiej użyć cienkiej pęsety lub specjalnego haczyka i chwycić go tuż przy skórze, a następnie powoli, ale zdecydowanie wyciągnąć. Im dłużej będzie się pożywiać, tym większe prawdopodobieństwo zarażenia.
Zapamiętaj:
- Nie należy smarować kleszcza tłuszczem, alkoholem ani innymi substancjami, ponieważ może to zwiększyć ryzyko zakażenia.
- Ustaw narzędze tak prosto, jak to możliwe, bezpośrednio nad kleszczem.
- Wyciągnij kleszcza pionowo.
- Nie denerwuj się, jeśli usunięcie nie uda się za pierwszym razem. Zwykle potrzeba na to kilku prób.
- Jeśli nie wiesz, jak odpowiednio usunąć kleszcza, skonsultuj się z lekarzem.
- Po usunięciu pasożyta trzeba zdezynfekować ranę i obserwować miejsce przez kilka tygodni.
- Jeżeli zaczerwienienie dookoła ukłucia nie schodzi lub się rozszerza, skonsultuj się z lekarzem.
Czy warto badać kleszcza?
Wiele laboratoriów oferuje badania usuniętych kleszczy pod kątem obecności patogenów takich jak Borrelia czy Babesia. Choć wynik dodatni nie oznacza automatycznego zakażenia człowieka, może pomóc lekarzowi w podjęciu decyzji o wdrożeniu profilaktyki antybiotykowej.
