Borelioza to najczęściej rozpoznawana choroba przenoszona przez kleszcze. Borelioza to dolegliwość nazywa chorobą Lyme bądź krętkowicą kleszczową. Choroba ta znana była już od ponad 100 lat, natomiast dopiero w 1982 roku Willy Burgdorfer odkrył, że powodowana jest przez bakterie znajdujące się w jelitach kleszczy. Za główne przyczyny boreliozy uznaje się zarażenie bakteriami Borellia burgdorferi, które mogą występować pod dwoma postaciami, jako krętki i cysty. Te pierwsze odznaczają się dużą ruchliwością, natomiast cysty są nieruchome.
Zakażenie boreliozą możliwe jest w wyniku wkłucia przez zakażonego kleszcza. Krętki Borrelii wywołujące zakażenie przedostają się do organizmu poprzez ślinę lub wymiociny kleszcza. Nie można zarazić się od osoby, która na nią choruje. W związku z tym, że Borrelia bytuje w jelicie środkowym kleszcza, to zanim bakterie zdążą się przedostać do żywiciela przez gruczoły ślinowe, mija trochę czasu. Zakażenie krętkiem Borrelia następują nie wcześniej niż 24 do 48 godzin po wkłuciu kleszcza w skórę. Im szybciej kleszcz zostanie usunięty, tym mniejsze ryzyko zakażenia boreliozą.
Borelioza występuje na całym świecie, gdzie występują kleszcze. Istnieje wiele gatunków kleszczy, które uznawane są za nosicieli boreliozy. W Europie to kleszcz pospolity jest głównym winowajcą. Państwowy Zakład Higieny tylko w 2017 roku stwierdził w Polsce aż 21 200 przypadków boreliozy. Im dłużej kleszcz wkłuty jest w skórę, tym większe jest ryzyko zakażenia.
Nie każdy, kto ulegnie zakażeniu Borrelią w wyniku wkłucia przez kleszcza faktycznie choruje. W wielu przypadkach organizmowi jednak udaje się wyeliminować bakterie bez leczenia, a infekcja nie powoduje żadnych dolegliwości czy późniejszych skutków. Stąd też możliwe jest wykrycie przeciwciał przeciwko Borrelii we krwi osób zdrowych. Jak pokazują niektóre statystyki, do 25 proc. ludzi może mieć przeciwciała, nie chorując na boreliozę.
Miejsca, w które kleszcze wbijają się najczęściej, to zwykle rejony, gdzie skóra jest dość cienka oraz dobrze ukrwiona. To szczególnie miejsca takie jak:
Borelioza to choroba ciężka zarówno w leczeniu, jak i diagnozowaniu. Pierwszym i najczęściej obserwowanym objawem boreliozy jest charakterystyczny rumień po kleszczu - rumień wędrujący. Przyjmuje postać rozległego zaczerwienienia w kształcie pączka, często rozwijając się w miejscu pokłucia przez kleszcza, ale także może uwidocznić się w innych częściach ciała. Czasem może upłynąć nawet 28 dni dopóki pojawi się charakterystyczna zmiana. Dlatego niezmiernie istotne jest obserwowanie okolic, w których kłuł się kleszcz.
Rumień wędrujący nie jest jedynym objawem skórnym, typowym dla boreliozy. Oprócz niego obserwuje się:
Objawy narządowe przy boreliozie dotyczą głównie stawów, układu nerwowego oraz serca. Są to objawy charakterystyczne dla fazy rozsianej i późnej boreliozy. Dolegliwości odczuwa się w obrębie tych narządów, w których zaatakowały krętki. W przypadku stawów pacjenci najczęściej uskarżają się na przewlekłe bóle stawów, a w przypadku serca – obserwuje się dolegliwości kardiologiczne, wśród których diagnozuje się zaburzenia przewodnictwa serca, zapalenie mięśnia sercowego lub wsierdzia.
Przez wiele lat borelioza może przebiegać bezobjawowo. W takich przypadkach często obserwuje się wiele zmian zlokalizowanych w obrębie układu nerwowego. Rozwija się wówczas neuroborelioza, wśród której do powikłań zalicza się zapalenie nerwów obwodowych, porażenie nerwu czaszkowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Nieleczona borelioza – w takim przypadku możemy wyróżnić kilka stadiów, kolejno następujących po sobie.
trwa od 3 do około 40 dni od chwili ukąszenia przez kleszcza;
u około 70 proc. chorych pojawia się charakterystyczny rumień wędrujący;
mogą występować objawy grypopodobne, takie jak gorączka, bóle głowy i stawów;
może pojawić się rzadko występujący chłoniak limfocytarny.
zaczyna się po upływie kilku tygodni czy miesięcy od ugryzienia kleszcza;
bakterie Borrelia mogą przedostać się do serca, układu nerwowego lub stawów;
może dojść do zaburzeń kardiologicznych, neurologicznych czy do zapalenia stawów – zależnie od miejsca namnażania krętków;
pojawia się przewlekłe zmęczenie, ból mięśni, bóle karku lub stawów;
mogą pojawić się wstępne objawy neuroboreliozy;
rzadko występujące objawy tej fazy: światłowstręt, mnogie zmiany skórne, problemy z ostrością wzroku, zaburzenia psychiczne.
może rozwijać się od roku do nawet kilku lat od momentu zakażenia;
faza, w której pojawiają się poważne powikłania kardiologiczne, neurologiczne czy przewlekłe dolegliwości stawów, na skutek nieleczonej bądź błędnie zdiagnozowanej boreliozy;
może pojawić się przewlekłe zapalenie stawów, często do złudzenia przypominające objawy reumatoidalnego zapalenia stawów, przewlekłe zapalenie mózgu, dolegliwości neurologiczne bądź zanikowe zapalenie skóry kończyn;
istnieją przypadki, w których objawy fazy późnej nie są poprzedzone żadnymi występującymi we wcześniejszych etapach dolegliwościami;
obecna jest często przewlekła męczliwość oraz ogólne osłabienie organizmu.