Tayasal – położone na półwyspie nad rozległym jeziorem Petén Itzá w dzisiejszej Gwatemali – było stolicą ostatniej z grup starożytnych Majów, która opierała się atakom europejskich zdobywców blisko 200 lat. Ten bastion obrony przed europejskimi zdobywcami zbadają archeolodzy podwodni z Polski. Spodziewają się znaleźć w jeziorze naczynia kultowe, a także ślady po walkach z konkwistadorami. Naukowcy spróbują również zweryfikować popularną legendę wedle której Majowie wyrzeźbili w kamieniu konia słynnego konkwistadora, Hernána Cortésa i rzeźba ta została zatopiona w jeziorze.
Badania ruszą w sierpniu i potrwają cztery tygodnie. Jednym z ich celów jest zebranie śladów po wielkiej bitwie, do której doszło w 1697 r. – w jej wyniku upadła ostatnia niepodległa twierdza Majów.
Hiszpanie, by zdobyć miasto, wypuścili na wody jeziora liczne galery, z których atakowali Majów zarówno z broni miotanej, jak i palnej. Pod powierzchnią wody jeziora najpewniej spoczywa wiele zabytków, dzięki którym możliwe będzie szczegółowe odtworzenie tej znaczącej dla historii Mezoameryki bitwy.
– opowiada kierowniczka polskiego zespołu, archeolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Magdalena Krzemień.
Polskich nurków interesuje również sfera ceremonialna Majów. Są szanse na jej lepsze poznanie, bo w obrębie dzisiejszych zbiorników wodnych dawniej znajdowały się miejsca kultu.
Woda, element świętego krajobrazu Majów, miała dla członków tej cywilizacji przede wszystkim wyjątkowe znaczenie symboliczne – była medium, przez które zmarli przechodzą do świata podziemnego. Zbiorniki wodne były postrzegane także jako miejsca mocno związane z Chaakiem – bogiem deszczu, od którego zależą opady, a co za tym idzie także urodzaj plonów. Nic dziwnego, że Majowie darzyli go szczególną uwagą, składając mu liczne dary.
–dodaje Krzemień.
Proponowany projekt jest nowatorski, będą to pierwsze kompleksowo prowadzone badania podwodne w tej części Gwatemali oraz jedne z nielicznych takich badań na terenie całego kraju. Już w poprzednich dekadach nurkowie m.in. z USA i Francji zanurzali się w poszukiwaniu zabytków w tym jeziorze. Za każdym razem natrafiali na liczne okazy, w tym zabytkowe naczynia ceramiczne. Jednak zakres ich prac był ograniczony, a powierzchnia jeziora wynosi blisko 100 km 2. Za potrzebą badań jeziora Petén Itzá przemawiają wyniki podobnych prac również w innych zbiornikach wodnych na terenie Gwatemali. Do tej pory odkryto w nich pięknie zdobione naczynia ceremonialne, kamienne rozcieracze, czy kadzielnice antropomorficzne – kultowe naczynia, w których palono kadzidło w czasie rytuałów.