Ludzie powiedzieli „dość” – 37. rocznica Porozumień Sierpniowych
Mija 37 lat od podpisania w sali BHP Stoczni Gdańskiej Porozumień Sierpniowych, które pozwoliły na powstanie NSZZ \"Solidarność\" - pierwszej w krajach komunistycznych, niezależnej od władz, legalnej organizacji związkowej. Podpisanie porozumień w Gdańsku 31 sierpnia 1980 r. między komisją rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym i powstanie Solidarności stało się jednocześnie początkiem przemian 1989 r.
Porozumienie zakończyło trwający dwa tygodnie strajk w Stoczni Gdańskiej.
Pierwsze protesty robotnicze wybuchły latem 1980 r. i były reakcją na pogarszającą się sytuację społeczno-gospodarczą PRL, m.in. coraz większe braki w zaopatrzeniu w podstawowe produkty żywnościowe. „Nieuzasadnione przerwy w pracy” - jak pisały o nich ówczesne podporządkowane PZPR gazety - zaczęły się w początkach lipca, m.in. w WSK PZL-Mielec, Zakładach Metalurgicznych POMET w Poznaniu i Przedsiębiorstwie Transbud w Tarnobrzegu. 16 lipca wybuchły strajki w Lublinie; oprócz żądań ekonomicznych po raz pierwszy pojawił się postulat nowych wyborów do oficjalnych związków zawodowych. Strajki te kończyły się obietnicami podwyżek płac.
W połowie sierpnia 1980 r. zaczęły się strajki na Wybrzeżu, gdzie wciąż żywa była pamięć stłumionych krwawo przez władze protestów w grudniu 1970 r. Strajk w Stoczni Gdańskiej zorganizowali działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża - opozycyjnej, nielegalnej organizacji utworzonej w 1978 r. której członkami byli m.in. Krzysztof Wyszkowski, Bogdan Borusewicz, Andrzej Gwiazda, Joanna Duda-Gwiazda, Anna Walentynowicz oraz Lech Wałęsa.
Właśnie w obronie Walentynowicz, suwnicowej zwolnionej z pracy za działalność opozycyjną, 14 sierpnia 1980 r. wybuchł strajk na kilku wydziałach stoczni.
16 sierpnia strajk omal się nie zakończył, ponieważ dyrektor stoczni Klemens Gniech (wieloletni pracownik stoczni, w grudniu 1970 r. był w komitecie strajkowym) zgodził się na spełnienie początkowych postulatów: przywrócenie do pracy Walentynowicz i Wałęsy, podwyżkę płac dla każdego zatrudnionego, budowę pomnika ofiar grudnia 1970 r., gwarancje nietykalności dla strajkujących. Wałęsa ogłosił koniec strajku, ale kilku członków komitetu strajkowego sprzeciwiło się, wzywając do strajku solidarnościowego z zakładami, które w tym czasie podjęły strajki.
Utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, w skład którego weszli przybyli do stoczni delegaci innych strajkujących zakładów. Przewodniczącym MKS został Wałęsa, a w skład prezydium weszli działacze WZZ. Prezydium MKS tworzyli: Wałęsa, dwóch wiceprzewodniczących - Andrzej Kołodziej i Bogdan Lis - oraz Lech Bądkowski, Wojciech Gruszecki, Andrzej Gwiazda, Stefan Izdebski, Jerzy Kmiecik, Zdzisław Kobyliński, Henryka Krzywonos, Stefan Lewandowski, Alina Pienkowska, Józef Przybylski, Jerzy Sikorski, Lech Sobieszek, Tadeusz Stanny, Anna Walentynowicz i Florian Wiśniewski.
Spisano 21 postulatów MKS; pierwszym i najważniejszym było utworzenie niezależnych od władzy i pracodawców związków zawodowych. Protestujący powoływali się na ratyfikowaną przez PRL konwencję nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy, która gwarantowała wolność związkową.
Poniżej lista postulatów MKS:
1. Utworzenie niezależnych od władzy i pracodawców związków zawodowych.
2. Prawa do strajku.
3. Wolności słowa, druku i publikacji.
4. Przywrócenia do pracy zwolnionych z powodów politycznych.
5. Podania w środkach masowego przekazu informacji o utworzeniu MKS i opublikowania listy postulatów.
6. Podjęcia działań na rzecz wyprowadzenia kraju z kryzysu.
7. Wypłacenia strajkującym wynagrodzenia za okres strajku.
8. Wzrostu płac o 2 tys. zł.
9. Gwarancji waloryzacji płac w stosunku do wzrostu cen i inflacji.
10. Pełnego zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe.
11. Zniesienia cen komercyjnych i sprzedaży za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
12. Doboru kadry kierowniczej według kompetencji, a nie przynależności partyjnej, w tym zniesienia przywilejów dla MO i SB.
13. Wprowadzenia kartek na mięso i przetwory do czasu opanowania sytuacji na rynku.
14. Obniżenia wieku emerytalnego.
15. Zrównania rent i emerytur „starego portfela" do aktualnie wypłacanych.
16. Poprawy warunków pracy służby zdrowia.
17. Zwiększenia liczby miejsc w żłobkach i przedszkolach.
18. Wprowadzenia płatnego, trzyletniego urlopu macierzyńskiego.
19. Skrócenia czasu oczekiwania na mieszkanie.
20. Podwyżki diet.
21. Wprowadzenia wszystkich sobót jako dni wolnych od pracy.
Pierwsze porozumienie między stroną rządową i strajkującymi podpisane zostało 30 sierpnia w Szczecinie. Strajki obejmowały już wówczas ok. 700 zakładów; brało w nich udział ok. 750 tys. osób. Władze zgodziły się na postulaty strajkujących, w tym na nowe związki zawodowe; MKS wyraził zgodę, by zamiast „wolne” związki użyto określenia „samorządne”.
Tego samego dnia V Plenum KC PZPR przyjęło do „zatwierdzającej wiadomości” podpisanie porozumienia szczecińskiego i zaakceptowanie projektu porozumienia gdańskiego.
31 sierpnia Wałęsa i Jagielski podpisali porozumienie gdańskie. Delegacja rządowa zgodziła się m.in. na utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar grudnia 1970, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury. Przyjęto też zapis, że nowe związki zawodowe uznają kierowniczą rolę PZPR w państwie. Uroczystość podpisania porozumienia transmitowała TVP.
Źródło: niezalezna.pl, PAP
