Złamanie kodu Enigmy
Pod koniec grudnia 1932 roku Marian Rejewski, polski matematyk i kryptolog, złamał szyfr Enigmy, maszyny szyfrującej używanej przez hitlerowskie Niemcy. Złamanie kodu Enigmy ostatecznie przełożyło się na zwycięstwo nad Niemcami w II wojnie światowej oraz uchroniło od zagłady wiele istnień ludzkich. a
Marian Rejewski urodził się 16 sierpnia 1905 roku w Bydgoszczy, w domu kupca tytoniowego Józefa. W 1923 roku zdał maturę w gimnazjum klasycznym w Bydgoszczy, a potem studiował na wydziale matematyczno-przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. Przez rok studiował także w Getyndze. Był uczestnikiem tajnego kursu kryptologii zorganizowanego dla 26 studentów przez Biuro Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. We wrześniu 1930 roku zatrudniono go (wraz z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim) w zespole poznańskiej filii Biura Szyfrów, a potem w Warszawie, w Sztabie Głównym WP, który mieścił się w Pałacu Saskim. Od swego szefa mjr. Maksymiliana Ciężkiego dostał polecenie zająć się rozszyfrowaniem niemieckiej maszyny szyfrowej Enigma. W ciągu trzech miesięcy, stosując metody analizy matematycznej i lingwistycznej niemieckiej korespondencji, stworzył podstawy naukowe do łamania jej kodów i odtworzył schemat połączeń elektrycznych – głównie jej wirników szyfrujących, i odczytał pierwsze depesze. Było to między Bożym Narodzeniem 1932 roku a Nowym Rokiem 1933 roku. Marian Rejewski opracował też metody oraz zaprojektował urządzenia umożliwiające odczytywanie szyfrogramów: cyklometr i tzw. bombę kryptologiczną. W przededniu wybuchu II wojny światowej, na polecenie najwyższych polskich władz wojskowych, zespół kryptologów zaprezentował i przekazał swoje doświadczenia i urządzenia (w tym zrekonstruowaną Enigmę) przedstawicielom brytyjskich i francuskich służb kryptologicznych, którym dotąd nie udało się złamać maszyny. W opinii historyków był to jeden z ważnych czynników ułatwiających zwycięstwo Aliantów w II wojnie światowej.
Po kampanii wrześniowej Rejewski został ewakuowany z Oddziałem II Sztabu Głównego WP do Rumunii, a następnie dotarł do Francji, gdzie pracował w polsko-francuskim zespole kryptologów, zajmującym się dekryptażem niemieckiej korespondencji. Po kapitulacji Francji został ewakuowany do Oranu w Afryce Północnej. Stamtąd powrócił do kontrolowanej przez rząd Vichy południowej części Francji, gdzie wznowił w konspiracji pracę ośrodka kryptologicznego. Zagrożenie okupacją niemiecką spowodowało likwidację ośrodka i ewakuację personelu. Rejewski wraz z Zygalskim zbiegli do Hiszpanii, gdzie byli więzieni, i przez Portugalię oraz Gibraltar dotarli do Wielkiej Brytanii na początku sierpnia 1943 r. Po powrocie do Polski w 1946 roku Rejewski podjął w Bydgoszczy skromną pracę urzędnika finansowego w zakładach Kabel Polski, Państwowe Przedsiębiorstwo Miernicze oraz spółdzielczości pracy. Po przejściu na emeryturę napisał „Wspomnienia z mojej pracy w Biurze Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego w latach 1930–1945” (zdeponowane w Wojskowym Instytucie Historycznym), w których ujawnił swą rolę w złamaniu kodu Enigmy.
Marian Rejewski zmarł 13 lutego 1980 roku w swoim domu w Warszawie w wieku 74 lat. Został pochowany z wojskowymi honorami na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Pośmiertnie uhonorowano go zaszczytnymi odznaczeniami: w 2000 r. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2012 r. Medalem Knowltona – najwyższym odznaczeniem amerykańskiego wywiadu wojskowego. W 2014 r. Marianowi Rejewskiemu, Jerzemu Różyckiemu i Henrykowi Zygalskiemu nadano prestiżową nagrodę Milestone przyznawaną przez Institute of Electrical and Electronics Engineers (USA) w uznaniu wybitnych osiągnięć, które miały wpływ na losy cywilizacji.
Źródło: ipn.gov.pl
