Świadomość historyczna Polaków – cenne rozmowy przy rodzinnym stole
Organizowany przez IPN Kongres Pamięci Narodowej jest doskonałą okazją do dyskusji na temat świadomości historycznej Polaków. Podczas jego inauguracji dr Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej, zaprezentował raport zawierający wyniki zleconych przez IPN badań na temat wiedzy historycznej Polaków i ich postaw wobec przeszłości.
Warto zwrócić uwagę na możliwości szkolnej edukacji w budowaniu postaw, które łączą zainteresowanie historią z dostrzeganiem jej wpływu na codzienne życie. Otwartym pozostaje pytanie, czy wysłuchany i uwzględniony zostanie głos młodego pokolenia, zasygnalizowany m.in. w wynikach prezentowanego badania.
Ponad 50% uczniów wskazało internet i gry komputerowe jako najważniejsze i najatrakcyjniejsze źródła wiedzy historycznej. Jednak w hierarchii wiarygodności źródła te zajęły dopiero czwartą pozycję. Można więc wnioskować, że uczniowie mają świadomość ograniczonej wiarygodności wiedzy czerpanej z internetu.
Wyniki przeprowadzanych badań pozwalają na wskazanie źródeł wiedzy o historii, ich hierarchizacji i atrakcyjności. Planujący edukację w tym zakresie powinni zwrócić uwagę na fakt, że uczniowie za szczególnie wiarygodne źródło (ale nie najważniejsze), uznają rozmowy ze starszym pokoleniem, pasjonatami historii, kontakt z miejscami pamięci, muzeami, różnymi pamiątkami przeszłości. I że wiedzy historycznej poszukują raczej za pomocą YouTube’a, Wikipedii, czy Facebooka, niż przy wykorzystaniu publikacji książkowych, profesjonalnych portali naukowych lub wirtualnych bibliotek. Optymistyczne jednak pozostaje to, że muzea i miejsca pamięci postrzegane są jako ciekawe i bardzo wiarygodne źródła wiedzy. Dla większości badanych cenne są także rozmowy o historii w gronie rodzinnym i to nie tylko na tematy dramatycznych przeżyć, ale także codziennej pracy dla kraju.
Młodzi ludzie preferują odmienną niż nauczyciele formę przekazu wiedzy historycznej. Chcieliby zapoznawać się z nią aktywnie, dynamicznie i w terenie. Najlepiej podczas zwiedzania miejsc pamięci narodowej, a niekoniecznie przygotowując zleconą przez nauczyciela prezentację. Warto przeanalizować i monitorować te tendencje, bowiem tylko co dziesiąty uczeń deklarował skrajną niechęć do jakichkolwiek eksperymentów w zakresie wdrażania nowych form dydaktyki historii.
Przestrzenią do potencjalnych działań z zakresu polityki edukacyjnej jest także połowa dorosłych Polaków, u których zdiagnozowano ambiwalentną postawę wobec historii. To wszyscy ci, którzy nie przejawiają szczególnego zainteresowania historią, ale nie są też do niej nastawieni negatywnie.
Warto także zwrócić uwagę na zmianę w kanonach historycznych. Postaci i wydarzenia, które zaliczamy do kanonów dumy lub wstydu, mówią wiele o nas samych, o tym, jak się postrzegamy i jakie wartości są nam bliskie. W centrum naszej pamięci sytuuje się postać Józefa Piłsudskiego i odzyskanie niepodległości w 1918 r.
Niemal wcale nie występuje ruch Solidarności. Najbardziej jednak znamiennym przypadkiem zmian w tym zakresie jest malejące znaczenie postaci Jana Pawła II dla młodego pokolenia.
Na Kongresie Pamięci Narodowej o wynikach zaprezentowanego raportu „Edukacja dla pamięci”, formach przekazu historycznego, wykorzystania przestrzeni wirtualnej i nowych technologii w dydaktyce historii dyskutowali goście Adama Hlebowicza, dyrektora Biura Edukacji Narodowej: dr Karol Nawrocki, prezes IPN, dr Barbara Fedyszak-Radziejowska, doradca Prezydenta RP, prof. Zdzisław Krasnodębski, socjolog, nauczyciel akademicki i europarlamentarzysta, prof. Andrzej Szpociński, profesor nauk humanistycznych w Instytucie Studiów Politycznych PAN oraz dr. hab. Krzysztof Malicki, prof. UR, współautor i koordynator projektu „Edukacja dla pamięci”.
Raport jest dostępny na stronie ipn.gov.pl
Źródło: ipn.gov.pl
