Wystawa prezentuje sylwetki i dokonania przede wszystkim osób duchownych, którzy przyczynili się do kształtowania świadomości patriotycznej i niepodległościowej na terenie dawnej Metropolii Warszawskiej. W sposób zamierzony ekspozycja nie przedstawia całościowej opowieści o roli Kościoła w odzyskiwaniu Niepodległości; jest pewnego rodzaju skrótem mającym na celu zwrócenie uwagi na to, że oprócz tzw. świeckich Ojców Niepodległości, dowartościowanych obecnie w licznych wydarzeniach, upamiętnieniach i wizualizacjach – byli też, działający często w ukryciu, posługujący się ubogimi środkami, bohaterowie, którzy formowali moralność, duchowość narodu i niejako „przy okazji” pracy duszpasterskiej przyczynili się do formowania sumień, narodowych i wolnościowych pragnień Polaków.
Przyczynili się oni także do wychowywania i tworzenia przyszłych kadr administracji państwowej i samorządowej niepodległej Polski oraz wolnościowych postaw w rodzinach. Nie powinni być zapomniani w 100. rocznicę odzyskania Niepodległości! Ich sukcesorami byli późniejsi Powstańcy Warszawscy i w jakimś stopniu pokolenie Solidarności.
Autorzy koncepcji wystawy w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej (Jacek Chromy, dr Tadeusz Krawczak, ks. dr Mirosław Nowak, prof. dr hab. Jan Żaryn) nie roszczą sobie pretensji do naszkicowania całościowego obrazu zagadnienia. Jest ono uwzględniane podczas sesji, konferencji, wykładów, czy publikacji naukowych. Ekspozycja ma charakter sygnału i oddania sprawiedliwości zapoznanym i wielkim bohaterom polskiej wolności, którzy służyli Bogu i Ojczyźnie.
O historii decydują ludzie. Ich działania i pragnienia formułują idee, które są tkanką wydarzeń angażujących naród i jednostki w wydarzenia zyskujące wymiar historyczny. Na ekspozycji przywołane są wybrane wydarzenia: ostatni rozbiór Rzeczypospolitej i zdrada części ówczesnych elit, wysiłki powstańcze zmierzające ku odzyskaniu Niepodległości, rola wydarzeń religijnych (np. Gietrzwałd, Jasna Góra), udział duchowieństwa w Radzie Regencyjnej, Sejmie Ustawodawczym i Bitwie Warszawskiej. W tym kontekście pojawią się postacie mające istotny wpływ na formowanie niepodległościowej duchowości Polaków. Będzie to grupa ok. 20 osób, między innymi: ks. Piotr Ściegienny, abp Zygmunt Szczęsny Feliński, ks. jenerał Stanisław Brzóska, ks. Marceli Godlewski, abp Teofil Chościak-Popiel, kard. Aleksander Kakowski, o. Honorat Koźmiński, m. Marcelina Darowska, ks. Ignacy Skorupka.
Na wystawie wykorzystane zostały zbiory Muzeum Archidiecezji Warszawskiej oraz pamiątki historyczne z innych zbiorów i kolekcji. Między innymi po raz pierwszy część pamiątek po Romualdzie Traugutcie, czy ks. Jenerale Stanisławie Brzósce, które nigdy dotąd nie były szerzej eksponowane.
Wystawa jest wkładem Archidiecezji Warszawskiej w obchody rocznicy odzyskania Niepodległości, tym ważniejszym, że zbiegają się one z 200. rocznicą ustanowienia Archidiecezji.
Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, ul. Dziekania 1, Warszawa. Wystawa trwa do 03.03.2019