Branka – szatański pomysł Wielopolskiego
W nocy z 14 na 15 stycznia 1863 roku na rozkaz naczelnika Rządu Cywilnego w Królestwie Polskim margrabiego Aleksandra Wielopolskiego w Warszawie przeprowadzono brankę – przymusowy pobór polskiej młodzieży do rosyjskiego wojska. Przyspieszyło to decyzję Komitetu Centralnego Narodowego o wybuchu Powstania Styczniowego.
Pobór do wojska w Królestwie odbywał się na mocy rozporządzenia z 1816 roku według którego układano spis rekrutów, rozsyłano go komisjom poborowym, a one wybierały tych, których uważały za odpowiednich. Władze policyjne dostawały rozkaz, by doprowadzić wskazanych rekrutów. Służba wojskowa w Rosji była bardzo ciężka, wracający z niej żołnierze (jeśli w ogóle przeżyli) byli nierzadko kalekami niezdolnymi do jakiejkolwiek pracy. Z tego powodu terminy rekrutacji do wojska utrzymywane były w ścisłej tajemnicy, gdyż na wieść o brance uciekano do lasów, więc policjanci brali na miejsce wskazanych kogo popadnie i zakutych w dyby dostarczali do wojska.
Aleksander II wydał w roku 1859 nowe przepisy, które w miejsce list imiennych wprowadzały losowanie. W 1862 roku rosyjski minister wojny zażądał 12 tys. żołnierzy z Królestwa, władze administracyjne musiały ten rozkaz wykonać.
Fakt ten wykorzystał Wielopolski, który wpadł na pomysł, żeby dzięki brance pozbyć się młodzieży wychowanej w duchu patriotycznym. Za radą swego syna zawiesił nowe łagodniejsze prawo losowania rekruta i wprowadził znów listy imienne. Ograniczył przy tym pobór tylko do młodzieży miejskiej. Projekt ten wywołał sprzeciw nie tylko kół wojskowych, ale i księcia Konstantego. Jednak Wielopolski postawił na swoim, dotarł do ministra wojny i uzyskał jego aprobatę. Margrabia poszedł jeszcze dalej i zamiast utrzymać rozporządzenie w tajemnicy, 6 października ogłosił jego szczegóły w urzędowym Dzienniku powszechnym. Oczywiście wiadomość wywołała w kraju wielkie wrzenie.
W krakowskim „Czasie” ukazał się tajny okólnik Wielopolskiego, który skierowany był do cywilnych gubernatorów. Napisano w nim iż,
jednym z głównych celów poboru jest pozbycie się ludności, która postępowaniem swojem przyczynia się do zamięszania porządku publicznego.
Artykuł został przedrukowany w prasie zagranicznej, w Europie podniosły się głosy oburzenia, zwłaszcza w brytyjskich kręgach politycznych. Do Warszawy przyjechał zaniepokojony książę Orłow na rozmowy z Wielopolskim. 1 grudnia odbyła się tajna narada, z której ten ostatni znów wyszedł zwycięsko. Ustalono termin branki na noc z 14 na 15 stycznia 1863 roku.
Źródło: niezalezna.pl
