77 lat temu zmarł Roman Dmowski
Twórca Narodowej Demokracji i największy polityczny przeciwnik Józefa Piłsudskiego zmarł w Drozdowie pod Łomżą. Pogrzeb odbył się w sobotę po święcie Trzech Króli.
Dmowski – w przeciwieństwie do Józefa Piłsudskiego – przyszłość Polski i nadzieję na autonomię widział w sojuszu z Rosją, obawiając się zagrożenia ze strony Niemiec. Jego wizja Polski opierała się na asymilacji narodowej. Twierdził, że koncepcja Rzeczpospolitej jako federacji złożonej z wielu egzystujących obok siebie narodów jest – po 123 latach niewoli – nierealna. W roku 1903 wydał książkę „Myśli nowoczesnego Polaka”, w której napisał m.in.:
Jestem Polakiem – to słowo w głębszym rozumieniu wiele znaczy. Jestem nim nie dlatego tylko, że mówię po polsku, że inni mówiący tym samym językiem są mi duchowo bliżsi i bardziej dla mnie zrozumiali, że pewne moje osobiste sprawy łączą mnie bliżej z nimi, niż z obcymi, ale także dlatego, że obok sfery życia osobistego, indywidualnego znam zbiorowe życie narodu, którego jestem cząstką, że obok swoich spraw i interesów osobistych znam sprawy narodowe, interesy Polski, jako całości, interesy najwyższe, dla których należy poświęcić to, czego dla osobistych spraw poświęcić nie wolno.
Rok później przekonywał rząd japoński, że polskie powstanie antyrosyjskie (propagowane przez Piłsudskiego) w Kongresówce byłoby dla Polaków szkodliwe. Od grudnia 1906 roku Roman Dmowski był redaktorem naczelnym „Gazety Polskiej”.
Warto przypomnieć, że Dmowski kochał się w Marii Juszkiewiczowej, przyszłej pierwszej żonie Józefa Piłsudskiego. Po przegranej rywalizacji o jej rękę nigdy się nie ożenił.
Gdy wybuchła I wojna światowa wyjechał na zachód i jako prezes Komitetu Narodowego intensywnie zaangażował się w działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Udało mu się doprowadzić do utworzenia we Francji Armii Polskiej, która powróciwszy do kraju stała się obok Legionów zalążkiem przyszłych sił zbrojnych II RP. Razem z Ignacym Paderewskim negocjowali z rządami mocarstw, co w efekcie doprowadziło 28 czerwca 1919 roku do podpisania traktatu wersalskiego, uznającego prawo Polaków do niepodległego państwa. W 1926 roku Dmowski powołał do życia Obóz Wielkiej Polski, organizację endecką pozostającą w konflikcie ze stronnictwem sanacyjnym, a w 1928 utworzył Stronnictwo Narodowe.
Źródło: polskieradio.pl,dzieje.pl
