Z badań (m.in. OECD) wynika, że pogłębiające się nierówności majątkowe osłabiają fundamenty rozwoju gospodarczego. Gdy zyski trafiają głównie do najbogatszych, spada siła nabywcza większości społeczeństwa, co ogranicza konsumpcję i hamuje wzrost. Mniejsze możliwości edukacyjne i zdrowotne wśród uboższych grup oznaczają marnowanie potencjału ludzkiego, co z czasem obniża produktywność i innowacyjność gospodarki. Rośnie też potrzeba kosztownych interwencji państwa, co obciąża finanse publiczne. Duże nierówności sprzyjają też napięciom społecznym i politycznej niestabilności, co odstrasza inwestorów i ogranicza długofalowe planowanie. Nierówność to nie tylko problem etyczny – to realna bariera dla zrównoważonego wzrostu. Wiele wskazuje na to, że z tego typu zjawiskiem mamy obecnie do czynienia w kraju.
Bogaci się bogacą. Rekordowe wyniki rynku dóbr luksusowych w Polsce
Rynek dóbr luksusowych w Polsce na koniec ub.r. osiągnął rekordową wartość 55,6 mld zł, co oznacza wzrost aż o 24,6 proc. r/r. Jak wynika z 15. edycji raportu KPMG na ten temat, największy udział w tym segmencie, wynoszący 65 proc., mają samochody premium i luksusowe, których wartość szacowana jest na 36 mld zł (wzrost aż o 34,8 proc. r/r). Przyczyną tak wielkiego skoku jest rosnąca liczba bogatych w naszym kraju. „Liczba potencjalnych nabywców dóbr luksusowych stale rośnie, a ich wynagrodzenia sukcesywnie się zwiększają” – czytamy w raporcie. Już w 2023 r. liczba osób o rocznych dochodach powyżej 120 tys. zł wzrosła o 34 proc. r/r, osiągając 2,5 mln osób. Łączne zarobki tej grupy wyniosły aż 714 mld zł, czyli o 29 proc. więcej licząc r/r. „Wzrost dochodów dotyczył wszystkich grup zamożności” – podkreślają eksperci KPMG. Ujęto je na potrzeby raportu w cztery kategorie: dobrze zarabiający (120–240 tys. zł rocznie) to ok. 1,8 mln osób (wzrost o 47 proc. r/r); zamożni (240–600 tys. zł rocznie) to grupa licząca 545 tys. osób; bogaci (600 tys. – 1 mln zł rocznie), czyli ok. 90 tys. osób (wzrost o 11 proc. r/r), i bardzo bogaci (powyżej 1 mln zł rocznie), których liczbę szacuje się na 73,5 tys. osób (wzrost o 11 proc. r/r). Najwięcej najbogatszych Polaków mieszka na Mazowszu – 16 tys. osób. Bogaci kochają luksus.
Najwięcej wydają na zakup samochodów premium i luksusowych, rośnie też wartość rynku luksusowych usług hotelarskich i SPA (w ub.r. o 16,7 proc. r/r). Z kolei wartość rynku nieruchomości premium i luksusowych wzrosła w 2024 r. o 6,7 proc. r/r, osiągając 3,5 mld zł. Rekordowe transakcje odnotowano w Gdańsku i Warszawie, gdzie ceny sięgnęły 62,6 tys. zł/mkw. Wartość sprzedaży wybranych apartamentów przekroczyła dwukrotnie rekordowy wynik z 2023 r. Nowy trend to inwestowanie w sztukę.
Rośnie ubóstwo, w tym energetyczne, oraz bezrobocie wśród młodych
Na drugim biegunie jest Polska uboga. W 2024 r. stopa skrajnego ubóstwa w Polsce wyniosła 5,2 proc., co oznacza, że blisko 2,5 mln Polaków nadal żyje w skrajnym ubóstwie (to aż 6,6 proc. populacji). Sytuacja ta jest szczególnie trudna dla mieszkańców wsi, a także dla dzieci i młodzieży. Według Eurostatu mamy najszybszy wzrost bezrobocia w Unii Europejskiej (UE) wśród osób młodych, w wieku do 25 lat. Politycy prawicy od dawna alarmują, że firmy w Polsce napotykają na coraz większe trudności i ograniczają liczbę nowych ofert pracy. Poseł Prawa i Sprawiedliwości Zbigniew Kuźmiuk wskazuje, że fala zwolnień grupowych znowu przyspieszyła już na początku tego roku. Przypomina, że podobna sytuacja miała miejsce ponad dwie dekady temu, kiedy to w I kwartale 2003 r. stopa bezrobocia wśród młodych osób w Polsce sięgnęła rekordowych 46,5 proc.
Zwiększa się też ubóstwo energetyczne i dotyczy już (według danych Ministerstwa Klimatu i Środowiska) 12 proc. polskiego społeczeństwa, tj. ok. 1,5 mln gospodarstw domowych. Inne szacunki mówią, że skala problemu jest znacząco wyższa – dotyczy od 3 do nawet 30 proc. gospodarstw domowych, w zależności od przyjętej definicji (np. odsetek dochodów przeznaczany na energię). W województwie opolskim ubóstwo energetyczne dotyka aż 21,7 proc. gospodarstw.
Związki alarmują: Rządowe decyzje prowadzą do utrwalania obszarów wykluczenia społecznego
NSZZ „Solidarność” i inne centrale związkowe alarmują, że rząd sprzyja powstawaniu sfer ubóstwa. Proponuje m.in., aby wzrost płac w budżetówce w 2026 r. wyniósł zaledwie 3 proc., czyli był taki sam jak w przypadku płacy minimalnej (propozycja związkowa to wzrost o co najmniej 12 proc.).
Związkowcy zwracają uwagę na bardzo wysoki poziom inflacji w Polsce. Według nich wzrost cen w latach 2022–2024 przekroczył 32 proc. – Mamy już dosyć głodzenia budżetówki. Jeśli rząd myśli, że będziemy się temu biernie przyglądać, to grubo się myli – mówi Edyta Odyjas, wiceprzewodnicząca śląsko-dąbrowskiej Solidarności. Zaznacza, że część pracowników budżetówki po 10 czy 20 przepracowanych latach zarabia niewiele więcej od płacy minimalnej. Związki zwracają uwagę, że 28 proc. Polaków zarabia najniższą krajową, połowa Polaków zarabia mniej niż 5 tys. zł netto, a jedynie niecałe 10 proc. – 10 tys. zł netto lub więcej. Natomiast wciąż zaledwie 0,3 proc. społeczeństwa to milionerzy, podczas gdy w Szwajcarii – 15 proc., w Hongkongu i Australii – prawie 10 proc., a w USA – ok. 8,5–9 proc. Na dodatek w wymienionych krajach istnieje bardzo mocna klasa średnia.
Norbert Kusiak, sekretarz Rady Dialogu Społecznego, uważa, że stoimy dziś przed fundamentalnym wyborem: czy Polska będzie krajem godnej pracy, czy nadal państwem taniej siły roboczej. – Dlatego z całą mocą apelujemy o zmianę kierunku proponowanego przez rząd, zarówno w zakresie płacy minimalnej na rok 2026, jak i wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej – podkreślił ekspert.
