Mjr Zygmunt Szendzielarz absolwent szkół wojskowych( m.in. brał udział w wojnie obronnej w 1939r. Po klęsce wrześniowej usiłował przedostać się do polskiej armii na Zachodzie; gdy to się nie udało, włączył się w działalność konspiracyjną. Był dowódcą V Brygady Wileńskiej, która walczyła zarówno z Niemcami jak i z Sowietami. „Łupaszka” ze swoimi żołnierzami przeprowadził szereg zakończonych sukcesem akcji z regularnymi oddziałami Armii Czerwonej i Ludowego Wojska Polskiego, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego ( w tym czasie służył tam mjr. Zygmunt Bauman), NKWD oraz grupami UB i MO - rozbijano milicyjne posterunki i komunistyczne urzędy gminne i urządzano zasadzki.
fot.: ipn.gov.pl
Funkcjonariusze NKWD i UB za najważniejszy priorytet w walce z niepodległościowym podziemiem uznali pojmanie „Łupaszki”, który zagrożony aresztowaniem wyjechał do Zakopanego, skąd planował przedostać się za granicę.
W czerwcu 1948 roku UB rozpracowało i rozbiło Okręg Wileński AK - 30 czerwca 1948 roku w Osielcu pod Jordanowem Szendzielarz został aresztowany. Według relacji kapitana Edmunda Banasikowskiego, żołnierz Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej, UB wpadło na trop Szendzielarza, gdy podczas penetracji mieszkania Wandy Minkiewicz przechwyciło kartkę pocztową adresowaną z Poronina. Obława była ściśle utajniona, UB pozornie szukało niezidentyfikowanego góralskiego rozbójnika. Gdy niczego niepodejrzewający Szendzielarz wyszedł przed swoją chatę, został natychmiast otoczony przez funkcjonariuszy bezpieki i aresztowany.
Po przewiezieniu do Warszawy został osadzony w więzieniu na Rakowieckiej i poddany torturom. 23 października 1950 roku rozpoczął się proces byłych członków Okręgu Wileńskiego AK, w którym oskarżonymi byli: ppłk Antoni Olechnowicz kpt. Henryk Borowski ps. „Trzmiel, mjr Zzgmunt Szendzielarz ppor. Lucjan Minkiewicz ps. „Wiktor”, Lidia Lwow ps. „Lala”, Wanda Minkiewicz ps. „Danka”.
Mjr Szendzielarz nie zaprzeczał swojemu udziałowi w podziemiu antykomunistycznym, nie poprosił również o łaskę. Wszyscy, oprócz kobiet, zostali skazani 2 listopada 1950 r. przez sędziego Mieczysława Widaja (nigdy nie podniósł konsekwencji swoich decyzji) na wielokrotną karę śmierci. „Łupaszka” - osiemnastokrotnie.
Wyrok wykonano 8 lutego 1951 roku w więzieniu na Mokotowie. Ciało zostało pochowane w tajemnicy na „ Łączce” nieoznaczonym miejscu na warszawskich Powązkach, gdzie grzebano zamordowanych przez UB żołnierzy niepodległościowego podziemia. Szczątki „Łupaszki” zostały odnalezione wiosną 2013 r. przez badaczy Instytutu Pamięci Narodowej podczas prac ekshumacyjnych na terenie Kwatery na Łączce, na warszawskich Powązkach. Identyfikacji dokonali specjaliści z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w ramach Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów, o czym Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie i Instytut Pamięci Narodowej poinformowali podczas konferencji prasowej 22 sierpnia 2013 r. Na konferencji była obecna Lidia Lwow – Eberle, narzeczona „Łupaszki”.
fot.: Robert Krauz / Gazeta Polska - w środku Lidia Lwow-Eberle, obok prof. Krzysztof Szwagrzyk
- Ostatni raz go spotkałam w więzieniu na Rakowieckiej. Podbiegłam do niego i go pocałowała, za co spotkała mnie kara, trafiłam do karceru. Więcej już go nie zobaczyłam. Teraz, gdy już odnaleziono jego szczątki, już jestem spokojna – mówiła Lidia Lwow–Eberle, po zidentyfikowaniu mjr. Szendzielarza.
fot.: Robert Krauz / Gazeta Polska - Lidia Lwow-Eberle ze zdjęciem Łupaszki
Publicyści i historycy PRL spowodowali swoimi publikacjami zafałszowanie wizerunku „Łupaszki”. Był opisywany jako „krwawy herszt wileńskich bandytów” i imperialistyczny szpieg anglosaski. Dopiero po roku 1989 zaczęły powstawać rzetelne prace historyczne ukazujące postać „Łupaszki”. 1 października 1993 roku orzeczeniem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie została unieważniona większość ciążących na Szendzielarzu wyroków śmierci, a 10 grudnia w wyniku apelacji do Sądu Najwyższego reszta tych wyroków. W 2006 roku Sejm RP uczcił rocznicę śmierci „Łupaszki”, przyjmując w tej sprawie specjalną uchwałę. 30 czerwca 2008 roku odbył się uroczysty, symboliczny pogrzeb Szendzielarza na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Tablica upamiętniająca znajduje się w Kwaterze „Na Łączce” tego cmentarza.
Prezydent RP prof. Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie mjr. Szendzielarza nadając mu 11 listopada 2007 r. Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. Wielokrotnie prezydent Kaczyński odwoływał się do postaci „Łupaszki” wskazując go jako wzór patriotyzmu i bohatera.
Bronisław Komorowski, którego ojciec Zygmunt Komorowskie był żołnierzem V Brygady Wileńskiej (później wstąpił do LWP) nie uhonorował mjr Szendzielarza. Nie zrobił również nic, by uhonorować żołnierzy podziemnej armii odnalezionych na warszawskiej „Łączce”.
