Wielkim wyzwaniem są, w istocie rzeczy, transnarodowe sieci islamskich ekstremistów łączące Azję Środkową z sąsiednimi państwami, zwłaszcza z Afganistanem. Gdy kierowana przez Pakt Północnoatlantycki (NATO) międzynarodowa koalicja przygotowywała się do opuszczenia Afganistanu i gdy to nastąpiło, mocarstwa regionalne, w szczególności Federacja Rosyjska, zwiększały swoje zaangażowanie wojskowe w tej części kontynentu. Można zatem stwierdzić, że dawna sowiecka Azja jako region staje przed coraz poważniejszymi wyzwaniami w zakresie bezpieczeństwa.
W Azji Środkowej „każdy sobie rzepkę skrobie”
Jedno z zagrożeń, z jakimi boryka się region centralnej Azji, wiąże się z brakiem rzeczywistej, pogłębionej współpracy pomiędzy krajami regionu. Co więcej, wyzwania dla bezpieczeństwa Azji Środkowej są determinowane przez pozycję regionu w polityce międzynarodowej. Brak regionalnego układu, porozumienia, traktatu, sojuszu dotyczącego bezpieczeństwa sprzyja aktywności w tej coraz ważniejszej części świata globalnych graczy. Chodzi zresztą zarówno o aktywność rządów, jak i prywatnych podmiotów, korporacji, koncernów narodowych i międzynarodowych. W większości przypadków obecność ta wiąże się z chęcią uzyskania dostępu do zasobów naturalnych lub realizacją projektów geopolitycznych. Niektóre z nich niewątpliwie stwarzają poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa w regionie.
Dodatkowo różne państwa Azji Środkowej grawitują w stronę sąsiednich mocarstw regionalnych (Rosja, Turcja) i globalnych (Chiny), powodując znaczne osłabienie spoistości krajów tego regionu i „zapraszając” do jeszcze większego przekształcania postsowieckiej Azji w strefy wpływów regionalnych i ponadregionalnych „playmakerów”, rozgrywających. A to z kolei zwiększa wyzwania dla bezpieczeństwa państw tej części Azji Środkowej i całego regionu. Takie właśnie tezy stawia m.in. Rustam Burnaszew w swoim artykule „Wyzwania bezpieczeństwa w Azji Środkowej”.
Reformy, rozwój, wyzwania
Kolejne wyzwanie, przed którym może stanąć Azja Środkowa, wiąże się z procesem rozwojowym zapoczątkowanym przez wiele krajów regionu, m.in. Uzbekistan. W rzeczywistości Taszkent, po zmianie na stanowisku prezydenta i objęciu urzędu przez Szawkata Mirzijojewa, zacieśnia więzi z Unią Europejską i podejmuje reformy w wielu różnych dziedzinach. W konsekwencji, jak podkreśla cytowany już wcześniej Rustam Burnaszew, realna lub potencjalna transformacja prawa międzynarodowego przez niektóre mocarstwa działające na poziomie globalnym i regionalnym, a także ewentualne zmiany w percepcji pojęcia suwerenności narodowej i zasady nieingerencji są absolutnie jednym z kluczowych wyzwań w zakresie bezpieczeństwa, przed którymi stoją kraje Azji Środkowej.
Azja Środkowa jest w dużym stopniu uzależniona od zewnętrznego systemu bezpieczeństwa międzynarodowego, ponieważ brakuje jej wciąż odpowiednich wewnętrznych i regionalnych struktur bezpieczeństwa (nie wchodząc w rozważania o „westfalskim” i „przedwestfalskim” systemie bezpieczeństwa, skądinąd użytecznym również w kontekście odległej postsowieckiej Azji). W rezultacie przyszłe przemiany w regionie stanowić mogą największe zagrożenie dla bezpieczeństwa w najbliższych latach, do końca dekady lat 20. XXI w.
Ekologia, czyli środkowoazjatycki ból głowy
Wreszcie kwestie środowiska naturalnego można postrzegać jako kolejne zagrożenie dla bezpieczeństwa. Jest faktem, że problemy związane ze środowiskiem naturalnym, z ekologią, w Azji Środkowej są powszechne. Jednak brak współpracy regionalnej w tym zakresie może mieć poważne konsekwencje.
Podsumowując, wyzwania w sferze bezpieczeństwa w Azji Środkowej mogą mieć poważne konsekwencje międzynarodowe. Dlatego aby stawić czoła tym zagrożeniom, należy promować współpracę międzynarodową i wewnątrzregionalną, która może być kluczem do rozwiązania tych problemów. Ponadto dobra współpraca z Azją Środkową leży również w najlepszym interesie wielu krajów, ponieważ pomaga im zmniejszyć regionalne i ponadregionalne zagrożenia w obszarze bezpieczeństwa, a jednocześnie promuje partnerstwo regionalne.
