COVID-19 przyspieszył laicyzację, która i tak postępowała, pewne formy duszpasterskie wyraźnie zaczęły się przeżywać, a skandale seksualne i nieumiejętne na nie reagowanie coraz mocniej dewastują autorytet polskiego Kościoła. Coraz lepiej widać też rozejście się dróg - nie we wszystkich, ale w istotnych - kwestiach polskiej prawicy i Kościoła, a także spadającą rolę religijności w ogóle. Jest wreszcie rosnący problem rozejścia się religijności i racjonalności, czego smutnym dowodem jest potęga ruchu antyszczepionkowego w Kościele. Wszystkie te problemy zostaną z nami na dłużej. Trzeba się będzie z nimi mierzyć w nadchodzących latach.
Laicyzacja nie zwolni, a raczej przyspieszy, w pokoleniu moich dzieci, inaczej niż w moim, wiara jest już rzeczywiście wyborem, i to wcale niełatwym. Skandale seksualne, a z czasem także finansowe, będą się pojawiać wciąż nowe, i mimo kilku jaskółek nadziei (choćby Komisji dominikańskiej) nic nie wskazuje na to, by w najbliższym czasie w Kościele w Polsce miała zmienić się mentalność, by miało nastąpić nawrócenie duszpasterskie ku ofiarom. Wysyp afer dopiero nas czeka, podobnie jak wysyp odszkodowań. Jednym słowem także w tej sprawie będzie ciężko, a nawet bardzo ciężko.
Jeśli chodzi o politykę, to będzie podobnie. Prawica i Kościół, choć w pewnych kwestiach są sobie bliskie, będą się coraz szybciej rozchodzić. Masowe migracje ujawniły bowiem wcześniej także obecny, ale mniej widoczny spór o traktowanie uchodźców i migrantów. Nauczanie Kościoła w tej sprawie jest w sposób jawny sprzeczne z wizją, jaką prezentuje niemała część partii prawicowych. I tego nic nie zmieni. Kościół w swoim nauczaniu będzie wierny sobie, a nie interesom partyjnym. To napięcie będzie także miało swoje znaczenie.
Cały ten obraz sprawia, że trzeba sobie jasno uświadomić, że to, co znaliśmy w przeszłości, jako polski katolicyzm, jako model Kościoła będzie dość szybko odchodzić w przeszłość. Jaki będzie nowy model, jaka będzie przyszłość tego nie sposób przewidzieć, ale co do tego, że będzie inaczej, i to w wielu kwestiach bardzo, możemy mieć pewność.
