Co zwiększa ryzyko raka piersi? Poznaj najważniejsze czynniki
Choć nie znamy jednej, konkretnej przyczyny powstawania raka piersi, naukowcy zidentyfikowali szereg czynników, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo jego rozwoju. Część z nich jest niezależna od nas, jak wiek czy uwarunkowania genetyczne, inne zaś wynikają ze stylu życia i codziennych wyborów.
Wiek to jeden z kluczowych elementów – ryzyko zachorowania wzrasta wraz z upływem lat, a szczególnie rośnie po menopauzie.
Nie bez znaczenia są również predyspozycje genetyczne. Kobiety, których matki, siostry lub córki chorowały na raka piersi, są bardziej narażone, zwłaszcza jeśli choroba wystąpiła przed okresem przekwitania. Ocenia się, że dziedziczne postacie raka piersi stanowią około 10% wszystkich przypadków.
Na ryzyko wpływają również czynniki środowiskowe i styl życia – m.in. otyłość (szczególnie po menopauzie), niezdrowa dieta bogata w tłuszcze i cholesterol, cukrzyca, nadużywanie alkoholu oraz ekspozycja na promieniowanie jonizujące w młodym wieku.
Nie można też pominąć roli hormonów. Zarówno czynniki naturalne (endogenne), jak i zewnętrzne (egzogenne) mają znaczenie. Do tych pierwszych zaliczamy wczesne wystąpienie pierwszej miesiączki (przed 12. rokiem życia), późną menopauzę (po 55. roku życia), brak ciąż lub pierwszą ciążę po 30. roku życia, a także krótki lub brak okresu karmienia piersią. Wszystkie te elementy wydłużają czas ekspozycji organizmu na estrogeny, co może sprzyjać rozwojowi komórek nowotworowych.
Samobadanie piersi – prosty, skuteczny sposób na wczesne wykrycie zmian
Dlaczego warto badać piersi regularnie? Krótko - dlatego, że szybkie zauważenie zmiany daje realną szansę na wyleczenie. Samodzielnie jesteśmy w stanie wyczuć guzki już o wielkości około 1 cm. Większość wykrywanych w ten sposób guzków ma charakter łagodny — około 3 na 4 znalezione zmiany to niegroźne zmiany, które przy usunięciu nie przeistoczą się w nowotwór. Z kolei guzki nie większe niż 2 cm i bez zajęcia węzłów chłonnych mają znacznie lepsze rokowania. Ponieważ wzrost guza do ~2 cm zajmuje zwykle kilka lat (nawet do 8), comiesięczne samobadanie to prosta i skuteczna strategia wczesnego wykrywania. Statystyki pokazują też, że około 80% zmian kobiety odkrywają same — więc naprawdę warto poświęcić kilka minut miesięcznie.
Jak często i w jaki sposób robić samobadanie piersi? Jeśli miesiączkujesz — rób to ok. 7 dni po zakończeniu krwawienia, gdy piersi są najmniej obrzmiałe. Po menopauzie wybierz stały dzień każdego miesiąca (np. 1. dzień miesiąca), żeby nie zapominać. Przegląd lekarski i badanie palpacyjne u specjalisty warto wykonywać raz w roku, podobnie jak konsultację w sprawie mammografii zgodnie z zaleceniami lekarza.
USG piersi – bezpieczne badanie dla młodszych kobiet
USG piersi to nieinwazyjna i bezbolesna metoda diagnostyczna, która szczególnie polecana jest młodym kobietom jako element profilaktyki raka piersi. Dlaczego? Młode piersi mają zazwyczaj gęstą strukturę gruczołową, co sprawia, że mammografia może być mniej skuteczna w wykrywaniu drobnych zmian. Pierwsze USG piersi warto wykonać już około 20. roku życia, aby poznać własną anatomię piersi i mieć punkt odniesienia do kolejnych badań.
USG może być również badaniem uzupełniającym mammografię – pozwala określić wielkość guza, jego lokalizację, charakter zmiany oraz ocenić, czy doszło do przerzutów do węzłów chłonnych. To narzędzie jest szczególnie przydatne przy wykrywaniu torbieli, guzków litych i zmian niewyczuwalnych podczas samobadania.
Mammografia – złoty standard w profilaktyce raka piersi
Mammografia to rentgenowska metoda obrazowania piersi, wykorzystywana w diagnostyce i monitorowaniu raka piersi. Jest podstawą programów przesiewowych, ponieważ pozwala wykryć zmiany nowotworowe we wczesnym stadium, zanim staną się wyczuwalne w samobadaniu.
W Polsce bezpłatna mammografia przysługuje kobietom w wieku 50–69 lat, raz na dwa lata. Kobiety z grup ryzyka, np. mające bliskie krewne chore na raka piersi, również mogą korzystać z badań w ramach specjalnych programów profilaktycznych.
Regularne wykonywanie mammografii zmniejsza ryzyko zgonu z powodu raka piersi o około 25%, co pokazuje, jak ogromne znaczenie ma systematyczna diagnostyka.
USG czy mammografia – co wybrać?
Nie ma jednej odpowiedzi – najlepiej łączyć obie metody w zależności od wieku i budowy piersi. USG piersi sprawdza się u młodszych kobiet, mammografia u pań po 50. roku życia lub w programach przesiewowych. Obie metody pomagają wykryć zmiany we wczesnym stadium, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie.
Regularne badania, połączone z samobadaniem piersi w domu, dają największe bezpieczeństwo i pozwalają reagować na każdą niepokojącą zmianę w odpowiednim czasie.
