Ciekawostki turystyczne: Pałac Sanguszków w Tarnowie

Mieściły się w nim siedziby urzędów, m.in. austriackiego i polskiego starostwa powiatowego oraz urzędu wojewódzkiego województwa tarnowskiego. W czasie rabacji galicyjskiej przed budynkiem składano ofiary rzezi, a ówczesny starosta tarnowski wypłacił tu chłopom „nagrodę”, w zamian za dochowanie wierności austriackiemu cesarzowi. Od pełnionej funkcji administracyjnej nazywany budynkiem starostwa.

Budynek znajduje się w centrum Tarnowa, poza murami miejskimi, za dawną bramą Krakowską, w miejscu zwanym dawniej Przedmieściem Krakowskim lub Wielkim Przedmieściem, po południowej stronie placu Jana Sobieskiego.

Pierwotnie na działce lokacyjnej znajdowała się drewniana karczma należąca do książąt Sanguszków. Barokowy budynek pałacowy został wzniesiony w latach 1785–1796 lub do 1799 roku. Na planie miasta z 1796 roku budynek oznaczono jako „Dom Książęcy”. 

W 1836 w pałacu zamieszkał starosta tarnowski Józef Breinl von Wallerstern. W lutym 1846 roku, wiedząc o przygotowaniach do powstania krakowskiego, Breinl zwołał w pałacu wójtów wzywając ich do przeciwstawienia się szlachcie i wszelkim wrogom cesarstwa. W czasie rzezi galicyjskiej na plac obok budynku chłopi zwozili ofiary rabacji (złożono ich tam ok. 150), a także przyprowadzali pojmanych powstańców krakowskich celem oddania ich władzom austriackim. W pałacu starosta Breinl spotkał się także z przywódcą chłopskim, Jakubem Szelą, oraz w ramach „nagrody za wierność cesarzowi” wypłacił chłopom 4000 złotych reńskich.

W XIX wieku budynek co najmniej dwukrotnie przebudowywano. Po raz pierwszy przed 1831 rokiem, kiedy to budynkiem zarządzało Starostwo Tarnowskie. Nadano mu formy klasycystyczne, o wieloosiowej fasadzie z obszerną sienią pośrodku. Podczas przebudowy w 1870 roku, formy klasycystyczne zostały zaburzone. Około 1900 lub 1901 roku budowla po raz kolejny została przebudowana, uwzględniając przede wszystkim fasadę, której nadano neobarokowy wygląd. W XX wieku na polecenie władz austriackich, na podstawie projektu Szczęsnego Zaręby, dyrektora budownictwa miejskiego Tarnowa, ujednolicono charakter budynku na zbieżny z ówczesną estetyką.

W czasach austriackich budynek był jednym z najważniejszych obiektów publicznych w mieście, spotykali się w nim z mieszkańcami np. namiestnicy guberni i arcyksiążęta.

31 października 1918 roku pałac został zajęty przez członków Komitetu Samoobrony, którzy zmusili starostę austriackiego do złożenia przysięgi wierności wobec polskiego rządu. 
W latach 1918–1939 w budynku mieściło się starostwo powiatowe, a czasie II wojny światowej stał się jedną z siedzib niemieckich władz okupacyjnych.

Od zakończenia wojny do 1975 roku budynek ponownie mieścił władze powiatowe – Powiatową Radę Narodową, a następnie do roku 1990 był siedzibą wydziałów urzędu wojewódzkiego województwa tarnowskiego. W latach 1990–1998 znajdował się w nim urząd rejonowy. Od 2004 lub 2005 roku budynek jest własnością prywatną i nie jest użytkowany.

Budynek został wzniesiony na planie prostokąta z ryzalitami zewnętrznymi w elewacji tylnej i prostokątnym skrzydłem bocznym od strony wschodniej. Trzykondygnacyjny korpus oraz dwukondygnacyjne skrzydło tylne pokryte zostało dachem siodłowym.

Fasada budynku jest dziesięcioosiowa z trzema lekko zaakcentowanymi ryzalitami, znajdującymi się w centralnej oraz skrajnych częściach budowli. 

Środkowy trzyosiowy ryzalit ozdobiony jest zbliżonymi w kształcie do kwadratu blendami zamkniętymi łukami segmentowymi. Wewnątrz łuku umieszczone zostały prostokątne okna. Ściana parterowa razem z bocznymi ryzalitami pokryta została pozornym boniowaniem; bonie na narożach jednoosiowych ryzalitów są bardziej wydatne i sięgają drugiej kondygnacji. 

Pomiędzy parterem a I piętrem znajduje się gzyms kordonowy, gierowany nad zwornikami bram oraz w środkowym ryzalicie. Na wysokości pierwszej kondygnacji, na osi elewacji jest półkolisty balkon z kamiennymi tralkami. Nad balkonem, na wysokości 2. i 3. piętra ulokowano półkolumny w wielkim porządku, mające stanowić wizualną podporę dla tympanonu. W ryzalitach bocznych znajdują się otwory wejściowe: w zachodnim wejście do sieni przejazdowej oraz do piwnic i bocznych schodów, a we wschodnim wejście do klatki schodowej i holu.

Pałac ma parterową murowaną oficynę, jednotraktową, sześcioosiową, zaprojektowaną na rzucie prostokąta z ukośnie ściętą południową ścianą szczytową. Elewacja jest gładka, z prostokątnymi drzwiami w jej południowej części. Ścianę zamyka skromny gzyms.
 

 

Źródło: niezalezna.pl