W Puszczy Białowieskiej żyją gatunki zwierząt skrajnie rzadkie
Niedawno naukowcy opublikowali informację, że duża wartość naturalna Puszczy Białowieskiej nie jest sprzeczna z faktem obecności człowieka na jej terenie. Na terenie Puszczy występuje ponad 11,5 tys. gatunków zwierząt i 1,2 tys. gatunków roślin naczyniowych.
Obszerną, ale rozproszoną wiedzę naukową na temat Puszczy Białowieskiej (PB) podsumowali niedawno eksperci z kilku polskich ośrodków badawczych: Białowieskiej Stacji Geobotanicznej Uniwersytetu Warszawskiego (BSG UW), Instytutu Badawczego Leśnictwa w Białowieży, Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży oraz Laboratorium Paleoekologii i Archeobotaniki z Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Zwracają oni uwagę na bogactwo gatunków obecnych w Puszczy - zwłaszcza ptaków, owadów, grzybów kapeluszowych i porostów, z których wiele jest gatunkami reliktowymi lasów naturalnych.
Według danych naukowych na terenie PB można znaleźć aż 1070 gatunków roślin naczyniowych, z czego ok. 670 to gatunki typowo leśne, a niemal 400 synantropijne, czyli związane z obecnością człowieka.
Faktyczna liczba gatunków w Puszczy jest jednak większa, choćby dlatego, że rozprzestrzeniło się tam ok. 400-500 gatunków obcych - zarówno drzewiastych, jak i zielnych. Nie ma jednak aktualnej publikacji, która by to podsumowywała.
-mówi prof. Bogdan Jaroszewicz, główny autor prac.
Gatunków mchów jest ok. 200, zaś wątrobowców 63. Puszcza Białowieska jest też jednym z miejsc o największej w skali Polski, jak i Europy, różnorodności grzybów. Na terenie rezerwatu ścisłego naukowcy naliczyli ich niemal 1380 gatunków, choć szacują, że ich liczba w całej puszczy przekraczać może 5 tys. Wiele z nich to gatunki zagrożone, niemal 200 jest nieznanych w innych częściach kraju.
Z przeglądu wynika, że w PB żyje ponad 11,5 tys. gatunków zwierząt (większość z nich to bezkręgowce), choć ich faktyczna liczba może być nawet dwukrotnie wyższa. Jest to różnorodność nieporównywalna z innymi lasami Europy o podobnej wielkości.W Puszczy żyją również gatunki prawie wymarłe lub skrajnie rzadkie w lasach Zachodniej Europy, takie jak ryś, żubr, ryjówka białowieska, dzięcioł białogrzbiety czy trójpalczasty. Natomiast w ostatnich dwóch dekadach stwierdzono kilkaset nienotowanych tam wcześniej gatunków owadów.
Autorzy przeglądu podkreślają, że duża część Puszczy spełnia kryteria definicji naturalności lasu „niezaburzonego przez człowieka”, określone przez Europejską Agencję Środowiska. Tymczasem większość współczesnych europejskich lasów zostało posadzonych przez człowieka na dawnych terenach rolniczych i były systematycznie przez niego użytkowane. Mówiąc o cechach Puszczy typowych dla lasów naturalnych, naukowcy mają na myśli m.in. taką roślinność, która pokrywałaby nasz kraj, gdyby wyeliminować wpływ człowieka. Zwracają też uwagę na wyjątkowe procesy ekologiczne, zachodzące w Puszczy Białowieskiej, np. niezakłócone przez wieki, a być może tysiąclecia formowanie się gleb leśnych. Nie mniej ważny jest wpływ procesów naturalnych - „niszczycielskich” z punktu widzenia człowieka, takich jak aktywność owadów czy wichur, na dużą część Puszczy. Są one bardzo istotne dla funkcjonowania lasu, dzięki nim w lesie tym nie brakuje starych i dziuplastych drzew czy martwego drewna.
Większość kompleksów leśnych w Europie w średniowieczu została wycięta i przekształcona na pola uprawne. Las albo tam nie powrócił, albo wrócił niedawno. W wielu krajach zachodnich o lasach starożytnych (ancient forests) mówi się w przypadku, gdy są one widoczne na najstarszych mapach, opracowanych 300 czy 500 lat temu... My tymczasem mówimy o obiekcie przyrodniczym, w przypadku którego - jak wynika z badań palinologicznych - ciągłość istnienia wynosi nawet niemal 12 tysięcy lat!
- zaznacza prof. Bogdan Jaroszewicz
Ludzie byli obecni w Puszczy już od czasów prehistorycznych. Ich zagęszczenie było jednak mniejsze, niż na większości Niziny Środkowoeuropejskiej, a okresy aktywności osadniczej i braku człowieka przeplatały się, dzięki czemu las mógł się regenerować. I choć obecny stan Puszczy Białowieskiej jest efektem oddziaływania sił natury oraz człowieka, to faktyczny wpływ ludzi na Puszczę był w porównaniu z innymi lasami europejskimi stosunkowo niewielki
- zaznaczają autorzy analiz.
Eksperci podkreślają, że wiele gatunków trafiło do Puszczy dzięki człowiekowi. Tam, gdzie wykaszano doliny rzeczne powstawały łąki, które wzbogaciły ekosystem o gatunki terenów otwartych.
Naukowcy mówią czasami, że czasy współczesne nie mają analogii w przeszłości, a obserwowane dziś zmiany klimatyczne będą prowadzić do takich zmian w przyrodzie, których nie jesteśmy w stanie przewidzieć na podstawie wiedzy historycznej. I choć trudność tworzenia prognoz dotyczy również przyszłości Puszczy nie jesteśmy w pełni skazani na spekulacje. Pewne scenariusze wydają się bowiem bardziej prawdopodobne.
Eksperci przewidują m.in., że zmieni się sytuacja świerka i buka. Naturalny zasięg buka nie obejmuje dziś Puszczy Białowieskiej; ma się on jednak przesuwać ku północy i na wschód, co oznacza ostateczną kolonizację Puszczy. Inna jest sytuacja świerka, który stanowi tam jeden z głównych gatunków drzew, ale jego udział został sztucznie zawyżony przez sadzenie go w przeszłości w miejscu drzew liściastych. Wraz z ociepleniem będzie się prawdopodobnie „wycofywał” na północ, poza granice Puszczy, co może oznaczać wymarcie: jego i gatunków ściśle z nim związanych. Jako że drzewa są fundamentalnymi gatunkami ekosystemów leśnych, zmiany te oznaczają zmianę struktury całego lasu, jego bioróżnorodności i funkcji.
Źródło: PAP, niezalezna.pl
