Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... wróblu?
Wróbel zwyczajny (wróbel domowy) to gatunek małego ptaka osiadłego z rodziny wróbli, zamieszkującego Europę, Azję i północną Afrykę. W XIX i XX wieku należał do najpowszechniej występujących gatunków na terenach Polski, przenikając do języka potocznego i kultury ludowej we wszystkich regionach.
W roku 1984, kiedy ochroną gatunkową objęto prawie wszystkie ptaki wróblowe, dla wróbla wyznaczono jedynie wiosenny okres ochronny. W latach dziewięćdziesiątych zaobserwowano spadek liczebności wróbla. W roku 1995 wróbel zwyczajny został objęty ścisłą ochroną gatunkową.
Według badań opublikowanych w 2003 roku, w Polsce wróbel zwyczajny nadal posiada kategorię „bardzo liczny ptak lęgowy”. Jednak wbrew powszechnemu mniemaniu nie jest to najliczniej występujący ptak lęgowy w Polsce. Według szacunków w latach 2008–2012 populacja wróbla zwyczajnego w Polsce liczyła 5,7–6,9 miliona par, co dawało mu trzecie miejsce po skowronku i ziębie.
Według danych z 2015 roku w ciągu ostatniego dziesięciolecia liczebność wróbli w Polsce silnie spadała, do czego przyczyniły się masowe termomodernizacje budynków (brak miejsc lęgowych) i mniejsza dostępność pokarmu na wsi.
Wróble domowe prawdopodobnie wyewoluowały z populacji wróbli zamkniętej na obszarze Bliskiego Wschodu w trakcie ostatniego zlodowacenia (15–25 tys. lat temu). Pierwotnie był to ptak półpustyń i stepów, pochodzi prawdopodobnie z Półwyspu Arabskiego i Azji Mniejszej. Skolonizował ludzkie osiedla wraz z rozwojem rolnictwa, prawdopodobnie przed kilkoma tysiącami lat. Występuje wszędzie tam, gdzie mieszka człowiek.
Krępy, o stosunkowo dużej głowie i mocnym dziobie. U samca wierzch ciała brązowy z ciemniejszymi paskami, spód szary. Policzki szare, oddzielone brązową pręgą od szarego wierzchu głowy. Na podgardlu czarny śliniak. Na policzku, w odróżnieniu od mazurka, brak czarnej plamki, a na skrzydle tylko jedna biała pręga. Dziób w okresie lęgowym czarny, a poza nim szary. Nogi brązowe lub różowe. Samice o szarobrązowym upierzeniu, na grzbiecie paskowanym, bez wyraźnych cech charakterystycznych. Nad okiem nie zawsze wyraźna jaśniejsza brew. Nogi różowe, dziób szary. Młode podobne do samic. Masa ciała ok. 20–39 g. Pierzenie dorosłych trwa od środka lipca do środka października.
Dobrze zaadaptowały się do siedlisk ludzkich, niektóre ptaki nigdy nie mają kontaktu z elementami naturalnego środowiska z wyjątkiem parków i ogrodów. Obserwowano nawet wróbla żywiącego się nocą na 80 piętrze Empire State Building. Często wróble domowe odwiedzają fabryki i magazyny celem szukania pokarmu. Zdają się nie występować tylko w lasach równikowych, w tundrze i na pustyniach. W cieplejszych obszarach, jak basen Morza Śródziemnego, wróble domowe z powodzeniem żyją poza siedliskami ludzkimi. Odnotowywane były od poziomu morza do około 4500 m n.p.m. Są to ptaki towarzyskie, zwykle żyją w niewielkich lub w luźnych koloniach. Wabienie słyszalne przez cały rok.
Pożywienie stanowią głównie nasiona, również z pól uprawnych, w tym prosa, ryżu, sorgo, faworyzuje owies i pszenicę. Wróble domowe zjadają również różne nasiona dzikich roślin – szczawiu, gwiazdnicy, ziół, traw. Żywią się również odpowiednimi odpadkami z domostw. Wiosną w skład diety wchodzą również pączki roślinne i kiełkujące liście. Żerują zarówno na ziemi, jak i w roślinności. Jedzą również owady. Pisklęta również otrzymują owady, do tego ich larwy, mszyce, ryjkowce, prostoskrzydłe i gąsienice.
Lot szybki, prosty lub falisty. Po ziemi wróble skaczą. Samce podczas śpiewu siedzą lub skaczą z opuszczonymi częściowo skrzydłami.
W Europie na wolności wróble zwyczajne osiągały wiek 20 lat, w USA – 15. Najdłuższy odnotowany wiek życia to 23 lata, dotyczy jednak ptaka w niewoli.
Okres lęgowy trwa od lutego do września, różni się w zależności od szerokości geograficznej, w Europie to najczęściej od kwietnia do sierpnia, z wyprowadzeniem do pięciu lęgów. W jednym sezonie wróble domowe wyprowadzają do 3 lęgów. Ptaki te są monogamiczne, związki mogą trwać kilka sezonów.
Gniazda ulokowane są w szczelinach budynków, pod dachówkami, za rynnami lub w odpowiednich budkach lęgowych (ze średnicą otworu co najmniej 35 mm). Wróble często stają się „sublokatorami” większych ptaków, lokując swoje gniazda w ścianach gniazd bocianów, czapli, a nawet ptaków drapieżnych: bielików, rybołowów czy kani czarnej. Zajmują też czasem gniazda jaskółek: oknówek, a nawet brzegówek.
Budowane gniazda mają formę podobną do kuli z bocznym wejściem; budulec stanowi słoma, trawa, perz i fragmenty materiału, sznurka lub papieru. Wyściółkę tworzą pióra. Optymalną liczbą jaj w zniesieniu jest 6 lub 7. Przeciętna liczba jaj różni się w zależności od kraju. Jaja o różnej barwie, przeważnie zielonkawe i gęsto plamkowane na szaro lub brązowo.
Według wyników badań prowadzonych na obrzeżach Kampinoskiego Parku Narodowego, pierwsze i ostatnie jajo w zniesieniu jest najmniejsze, największe zaś trzecie i czwarte. Ostatnie jajo zwykle jest niezapłodnione i zdaje się być odbarwione. Stanowić to może zabezpieczenie przed drapieżnikami, które chcąc splądrować lęg porwą najpewniej najbardziej wyróżniające się jajo, które będzie akurat tym bezwartościowym. Inkubacja trwa 13–14 dni. Przez kolejne 14–17 dni życia pisklęta pozostają w gnieździe. Potem jeszcze przez 10 dni do blisko 2 tygodni karmione są przez oboje rodziców.
IUCN uznaje wróbla domowego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej.
Wróble, przy czym dotyczy to przede wszystkim mazurków były zwalczane Chinach w ramach tzw. kampanii walki z czterema plagami w 1958 roku. W wyniku tej akcji, podczas której wszystkie napotkane ptaki nieustannie płoszono, tak że po kilkudziesięciominutowym przebywaniu w powietrzu spadały na ziemię martwe z wycieńczenia (wróbel w normalnych warunkach nie lata nigdy dłużej niż kilka minut, zazwyczaj po krótkim locie przysiada), w ciągu kilku dni wytępiono prawie wszystkie wróble w Chinach. Skutki tych działań Chiny odczuły rok później z powodu plagi szarańczy. Jej larwy, pozbawione naturalnego wroga, rozpleniły się i wyjadły plony. W kraju zapanowała trzyletnia klęska głodu (1959–61), w wyniku której – jak się szacuje – zmarło 30 mln ludzi, głównie na chińskiej wsi, a jedną z jej przyczyn była walka z wróblami.
Źródło: niezalezna.pl
