O czym szumią... jodły na gór szczycie
To nie przypadek, że w Boże Narodzenie ubieramy jodełkę – choinkę. Drzewo symbolizuje wzniosłość, królewską urodę, potęgę, śmiałość. Rośnie co najmniej 48 gatunków jodeł na półkuli północnej. W Polsce naturalnie rośnie jodła pospolita.
W Górach Świętokrzyskich, Karpatach oraz na Roztoczu rosną bory jodłowe. Jodła pospolita występuje w stanie dzikim w górach środkowej i południowej Europy. Na niżu występuje tylko w Polsce i we Francji (w Normandii). Nie rośnie w Skandynawii, Anglii i na Półwyspie Iberyjskim (z wyjątkiem Pirenejów). W Polsce przebiega naturalna granica jej północnego zasięgu, wzdłuż linii wyznaczonej przez Nową Sól, Ostrów Wlkp., Łódź, Lublin i Zamość. W Polsce najokazalsze bory jodłowe rosną w Górach Świętokrzyskich (Puszcza Jodłowa) i Karpatach, m.in. na Babiej Górze. W polskich Tatrach dochodzi zwykle do wysokości 1400 m n.p.m. Najwyżej stwierdzony osobnik w Polsce został znaleziony na początku XXI w. na wysokości 1590 m n.p.m. nad Myślenickimi Turniami na Kasprowym Wierchu.
Drzewo w środkowoeuropejskich warunkach osiągające do 55 m, pierśnica do 1,5 m, korona wąska, dość luźno ugałęziona. Najwyższe jodły w Europie (w Schwarzwaldzie) osiągały 68 metrów.
Drzewo w młodości ma koronę stożkowatą, w starszym wieku walcowatą, na szczycie spłaszczoną wskutek szybszego przyrastania pędów bocznych niż pędu głównego, tworzącą tzw. bocianie gniazdo.
Pień jodły jest prosty, wykształcony w wyraźną pełną strzałę, która oczyszcza się z gałęzi na znacznej wysokości od ziemi.
Kora w młodości jest gładka, białoszara, na starość pęka niezbyt regularnie w prostokątne płytki, tworząc korowinę. W korze znajdują się pęcherzyki żywiczne. Młode pędy są szare, pokryte grubymi włoskami. Pąki jajowate, bez żywicy, brązowe. Igły długości 1,5—3 cm są płaskie, ciemnozielone, błyszczące, na dolnej stronie z dwoma białymi paskami woskowatego nalotu w miejscu występowania aparatów szparkowych, ułożone zwykle płasko, grzebieniaste w dwóch warstwach — w dolnej igły dłuższe niż w górnej. Wierzchołki igieł wycięte (z dwoma ząbkami). Na pędach górnych, ze wszystkich stron równomiernie oświetlonych, igły zwykle są ustawione szczotkowato (nastroszone), grube i zaostrzone. Trwałość igieł wynosi 8-11 lat.
Drewno jodły jest jasnożółte, miękkie, lekkie i nie zawiera przewodów żywicznych. Jest ono elastyczne i trwałe, nie tworzy ciemno zabarwionej twardzieli; pod względem wartości technicznej nie ustępuje drewnu świerka.
Najpotężniejszym zmierzonym okazem jodły pospolitej w Polsce była 600-letnia „Gruba Jodła”, rosnąca kiedyś na północnych stokach Babiej Góry o obwodzie pnia w pierśnicy wynoszącym 676 cm. W XXI w. największy obwód pnia stwierdzony w Polsce miał osobnik rosnący do 2013 w Bieszczadach (na stoku Kosowca) o obwodzie 527 cm (przy 42 m wysokości). Po jego powaleniu rekord należy do osobnika nazywanego Lasumiłą, rosnącego w leśnictwie Jabłonki, o obwodzie w pierśnicy 519 cm (przy wysokości 35 m). Wyższe od niego osobniki (40 m i 43 m), o mniejszej pierśnicy, na początku XXI w. rosły w Nadleśnictwie Stuposiany. Najwyższa jodła w polskich Tatrach rośnie (aktualne na 2016 r.) w Suchym Żlebie i mierzy 43,5 m.
Drzewo cieniowytrzymałe, obok cisa najbardziej cienioznośny gatunek spośród polskich drzew. Młode egzemplarze (cienka kora) o dużych wymaganiach wilgotnościowych, zarówno co do powietrza, jak i gleby. Lubi gleby świeże, głębokie. Bardzo wrażliwa na zanieczyszczenie powietrza. Wrażliwa na niskie temperatury (w Polsce częstokroć przemarza na stanowiskach naturalnych). Tworzy drzewostany lite lub mieszane z bukiem, rzadziej z sosną lub świerkiem.
W Karpatach i Sudetach lasy jodłowo-bukowo-świerkowe stanowiły naturalne drzewostany regla dolnego, sięgającego do wysokości 1100 – 1250 m n.p.m. Dziś jodła w polskich lasach zajmuje ok. 2% powierzchni.
Jodła pospolita często atakowana jest przez mszyce, z których spadzi pszczoły wytwarzają jeden z najbardziej cenionych „czarnych” miodów spadziowych.
Roślina lecznicza
Surowiec zielarski: jednoroczne gałązki (cetyna jodłowa) zbierane jesienią lub zimą; liście; żywica. Surowce służą do otrzymywania olejku eterycznego, który pozyskuje się przez destylację z parą wodną. Stosowany jest do nacierań przy bólach reumatycznych, do kąpieli wzmacniających. Wykrztuśne działanie olejku wykorzystywane jest przy inhalacjach w stanach zapalnych gardła i oskrzeli. Szyszki dostarczają olejku wykorzystywanego w perfumerii.
W Polsce populacje tego gatunku stanowią główny przedmiot ochrony szeregu rezerwatów przyrody.
Od XIV wieku lasy sudeckie, których jednym z głównych drzew była jodła pospolita, były systematycznie wycinane. Po przejęciu Śląska przez państwo pruskie w XVIII w. wprowadzono na dużą skalę sztuczne zalesienia świerkiem pospolitym. Rodzaj prowadzonej gospodarki leśnej wpłynął niekorzystnie na populację jodły. Monokultury świerkowe podlegały cyklicznym klęskom jak wichury oraz pojawienia się kornika drukarza. W ich rezultacie cierpiała też jodła. W latach 70. XX w. z nie do końca ustalonych przyczyn wystąpiło zjawisko zamierania jodeł. W rezultacie tych wszystkich czynników, pod koniec XX w. gatunek ten utracił zdolność samodzielnej regeneracji i bez interwencji człowieka skazany był na wymarcie. W 2000 r. ustalono udział jodły pospolitej w lasach sudeckich na 0,36%. Celem rozpoczętego w 1999 r. programu restytucji jest osiągnięcie udziału jodły na poziomie 18%. Dla osiągnięcia tego celu założono szereg zachowawczych plantacji nasiennych, które w dalszym etapie mają dostarczyć materiału do zalesień. Szacuje się, że program zostanie zrealizowany w ciągu 100 lat.
Drewno znajduje zastosowanie w stolarstwie, w budownictwie wodnym, górnictwie, do produkcji papieru, do wyrobu skrzynek, zabawek, instrumentów muzycznych.
Starożytni Grecy z drewna jodłowego wyrabiali wiosła, gdyż jest ono lekkie i bardzo trwałe w wodzie. Rzymianie używali do pisania tabliczek z drewna jodły, ponieważ jest ono miękkie. Z drewna jodłowego miano zbudować konia trojańskiego. Król Salomon miał wyłożyć deskami jodłowymi podłogę w Świątyni Jerozolimskiej.
W niemieckiej kulturze ludowej jodła jest symbolem wierności, czego potwierdzenie znajdujemy w ludowej pieśni śpiewanej często w okresie świąt Bożego Narodzenia "O jodło, o jodło jak wierne są twe liście ".
Pierwszą choinkę jodłową do Anglii przywiózł książę Albert, mąż królowej Wiktorii. Przystrojone bogato drzewko zjawiło się na zamku w Windsorze w 1841 roku. Bardzo spodobało się królowej. I szybko znalazło się w innych, zwłaszcza bogatych domach arystokratów i zamożnych przedstawicieli klas średnich. W czasach wiktoriańskich na choince pojawiły się zapalone świece a pierwsze lampki elektryczne pojawiły się w 1895 roku.
Źródło: niezalezna.pl
