Co można, a czego nie da się zmienić? Kilka słów o pracy nad sobą
Modlitwa przypisywana Markowi Aureliuszowi, stoickiemu filozofowi, który był rzymskim cesarzem, została przejęta przez ruch AA i stanowi ważny element mitingów organizacji. Określa ona istotne zasady pracy nad sobą. Brzmi następująco: „Boże, użycz mi pogody ducha, abym godził się z tym, czego nie mogę zmienić, i odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić, i mądrości, abym odróżniał jedno od drugiego”.
Wszystko, co istnieje i wszystko, co się dzieje na świecie, możemy podzielić na dwie grupy: to, co od nas nie zależy, i to, co od nas zależy.
Niezależne od nas jest to, co jest zewnętrzne wobec nas i naszej woli, to nad czym nie mamy całkowitej kontroli, a więc pogoda, polityka międzynarodowa, myśli, wybory i decyzje innych ludzi, nasz status społeczny (zaszczyty i sława), nawet nasze zdrowie i życie nie kontrolujemy w 100%.
Natomiast od nas zależy to, co bierze początek z naszej woli, czyli wszystkie nasze stany ducha i usposobienie, decyzje, wyobrażenia i postawa wobec świata, sądy, opinie, pragnienia i uprzedzenia, które żywimy. Tylko my decydujemy jakie są wartości, które wyznajemy i cele, które sobie stawiamy. Od nas zależy, czy uznamy coś za prawdę lub fałsz, czy będziemy do czegoś dążyli, czy tego unikali.
To rozgraniczenie jest istotą myślenia stoickiego i fundamentem tej filozofii.
Nie zależą […] od nas: ciało […] mienie, rodzice, bracia, dzieci, […] i w ogóle cała społeczność[…] Kiedy lutnista […] ma wystąpić na scenie, chce nie tylko śpiewki ładnie wyciągnąć, lecz nadto zasłużyć sobie przez to na rzęsiste oklaski. Te jednak już nie zależą od niego […]
Czy ktoś może cię zmusić do tego, żebyś przytaknął zdanie fałszywe? – Nikt w świecie. […] A czy pogarda dla śmierci jest aktem zależnym od ciebie, czy niezależnym? – Zależnym. […] A dalej, czy może cię ktoś przymusić, byś pragnął czegoś, czego mieć nie chcesz? – Nikt w świecie. […] Tak, ale ktoś mi może przeszkodzić, żeby moje pragnienie nie dosięgło celu, którego ja pragnę. – Wszelako jeżeli pragnąć będziesz którychś z tych rzeczy, które od ciebie samego zależą […] to w jakiż sposób zdoła udaremnić twoje pragnienie?” Epiktet, Diatryby.
Otacza nas świat rzeczy od nas niezależnych. To, co posiadamy, może nam zostać w każdej chwili zabrane. Samochód może paść łupem złodziei albo możemy go sami rozbić. Mieszkanie może spłonąć, może zostać zniszczone przez huragan lub inny kataklizm. Możemy zostać zwolnieni z pracy lub może zostać przeciw nam wydany niesprawiedliwy wyrok sądowy, który ogołoci nasze konto. W każdej chwili i na nieskończenie wiele sposobów może się okazać, że kontrola, jaką sprawujemy nad naszym majątkiem i naszymi finansami, jest o wiele bardziej iluzoryczna, niż nam się to wydaje.
Oczywiście nasze zdrowie i samopoczucie w dużej mierze od nas zależą. Zależą od higieny naszego trybu życia, od tego, co jemy, od aktywności fizycznej i tak dalej. Zdrowe jedzenie, regularny sen, umiarkowanie w alkoholu i tym podobne rzeczy – wszystko to jest dla zdrowia korzystne. Ale nie jest to kontrola całkowita. Zdrowie i sprawność będzie się nam pogarszać z wiekiem, a na proces starzenia nie mamy decydującego wpływu. Mimo wszelkich starań możemy zachorować na covida lub inną bardziej lub mniej poważną chorobę i nie pomogą tu żadne deklaracje woli. To wszystko nie powinno być dla nas zaskoczeniem.
Według stoików tylko to od nas zależy, co od nas zależy całkowicie. Tylko absolutne panowanie nad czymś daje nam prawo mówić, że dana rzecz jest całkowicie w naszej mocy. Często jednak język potoczny jest pod tym względem bardziej dwuznaczny, bardziej miękki.
Warto więc przyłożyć się do tego, co od nas zależy. Choćby mówienie lub pisanie są zależne wyłącznie od nas. Każde słowo, które wypowiadamy czy piszemy, jest naszą suwerenną decyzją.
Jednak świat zewnętrzny nie będzie chciał łatwo zrezygnować ze szturmu na to, co od nas zależy. Terroryści czy policja mogą coś od nas zażądać. Może ktoś nas zmuszać byśmy wypowiedzieli określone słowa, złożyli podpis, oświadczyli coś, dokonali jakąś czynność ale wciąż mamy wybór. Oni jedynie próbują pośrednimi sposobami wpłynąć na nasze chcenie (sposoby bezpośrednie są im niedostępne). Wszystkie te naciski nic nie dadzą jeśli się nie ugniemy przed nimi. Oczywiście zupełnie inną kwestią jest cena jaką za to zapłacimy.
Stoickie zasady:
- „Ode mnie to teraz zależy, aby w tej oto duszy nie przebywała złość ani żądza”. Marek Aureliusz, Rozmyślania.
- Nasz cel nadrzędny, czyli nasze szczęście, jest rzeczą od nas zależną. Tylko my sami jesteśmy w stanie w tym życiu uczynić siebie szczęśliwymi. Jest to źródło wielkiej siły i wolności.
- Wola, konkretna decyzja, staranie się – to są rzeczy od nas zależne. Rzeczami niezależnymi są dopiero ich skutki.
- W stoickim ujęciu charakteru - nie ma rzeczy niemożliwych do zmiany i poprawy. Charakter rozumiany jest jako zbiór określonych cech i sposobów reagowania na świat zewnętrzny. Nasza reakcja wobec wszystkiego co nas spotyka (na co nawet nie mamy wpływu) całkowicie zależy od nas.
- Zawsze możemy zmieniać nasz stosunek do rzeczy, zdarzeń, zjawisk np. do bogactwa, ubóstwa, choroby, innych ludzi, samego siebie i własnego życia.
- Nie warto przejmować się tym na co nie mamy żadnego wpływu, co nie jesteśmy wstanie zmienić, można jedynie pracować nad tym jak te rzeczy, sytuacje odbieramy i przyjmujemy.
Źródło: niezalezna.pl
