Ciekawostki turystyczne: Koszuty - zespół dworsko-parkowy
Dwór alkierzowy w Koszutach jest wzorcowym przykładem barokowej siedziby szlacheckiej z czasów I Rzeczypospolitej. To dwory alkierzowe są charakterystyczną cechą polskiej architektury dworskiej, tak licznie reprezentowanej do II wojny światowej. W 2018 roku zespół dworsko-parkowy w Koszutach został uznany za pomnik historii.
Wywodzą się one z obronnego dworu rycerskiego z narożnymi wieżami, które w baroku zamieniono na alkierze, przyjmując formę skromnej rezydencji ziemiańskiej. Dwór w Koszutach jest jednym z najlepiej zachowanych pod względem ukształtowania bryły, formy architektonicznej i rozplanowania wnętrz tego typu obiektów w Polsce i wraz z otaczającym go parkiem stanowi on wiarygodny dokument swoich czasów.
Obecnie jest siedzibą Muzeum Ziemi Średzkiej. W jego wnętrzach prezentowana jest stała ekspozycja muzealna zatytułowana Mała siedziba ziemiańska w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku, odwołująca się do jego historii oraz pierwotnej funkcji, obrazująca ideę polskiego dworu szlacheckiego i związaną z nim kulturę zamieszkiwania.
Pierwsze potwierdzone źródłowo dane na temat dworu w Koszutach pochodzą z 1737 r. Na przełomie XVIII i XIX w. dwór został rozbudowany o dwie szczytowe przybudówki nawiązujące do jego architektury, nakryte dachami trójspadowymi. W pierwszej ćw. XVIII w został założony park, w późniejszym czasie poszerzony o położony na północ od dworu obszar sadu, ogrodu oraz placu zbożowego.
Na przełomie XIX i XX w. dokonano rozbudowy dworu w stylu neobarokowym. Wówczas powiększono alkierze po stronie zachodniej, zrównując je szerokością z istniejącymi przybudówkami szczytowymi, oraz dobudowano alkierze od strony wschodniej i wszystkie nakryto baniastymi dachami. Jednorodny stylistycznie charakter jaki nadano budynkowi dworu w efekcie jego rozbudowy był zapewne wynikiem konsultacji z uznanym wówczas architektem Rogerem Sławskim.
W takiej formie założenie dworsko-parkowe w Koszutach dotrwało do 1941 r., gdy majątek opuścili ostatni jego właściciele z rodziny Rekowskich herbu Wantoch. Od tego momentu, przez blisko dwadzieścia lat trwał najtrudniejszy okres w historii dworu, najpierw związany z rabunkową gospodarką prowadzoną przez hitlerowskiego okupanta, zaś po 1945 r. z przejęciem majątku przez Skarb Państwa i jego parcelacją. Do końca lat 50. XX w. kompleks dworsko-parkowy ulegał stopniowej dewastacji.
Poprawa sytuacji nastąpiła z początkiem lat 60. XX w. kiedy to po remoncie w dworze umieszczono szkołę podstawową, a w 1966 r. przeznaczono go na siedzibę Muzeum Ziemi Średzkiej. Podjęto również zakrojone na dużą skalę i rozłożone w czasie prace rewaloryzacyjne w parku. W kolejnych dekadach kontynuowano prace w obrębie dworu, m. in. wymieniono stolarkę okienną i częściowo drzwiową we wnętrzu; w 2010 r. dokonano rekonstrukcji werandy w oparciu o archiwalną ikonografię, przeprowadzono remont więźby dachowej, wymieniono gonty i tynki na elewacjach.
Z zespołem dworsko-parkowym w Koszutach powiązane są ważne dla historii Polski osobistości, jak uczestnik powstania styczniowego i Wiosny Ludów – Napoleon Wantoch Rekowski, weteran powstań narodowych - pułkownik Michał Kuszela czy Witold Kosiński, wnuk generała Antoniego Amilkara Kosińskiego - uczestnika insurekcji kościuszkowskiej i współtwórcy Legionów Polskich we Włoszech.
Charakterystyczny dla obiektu jest jednokondygnacyjny korpus z wysokim łamanym dachem oraz narożne alkierze, środkowy ryzalit i wystawy, które nakrywają odrębne dachy o zróżnicowanych formach pokryte gontem. Elewacje frontowa (wschodnia) i tylna (zachodnia) są analogiczne, jednokondygnacyjne i jedenastoosiowe, z bocznymi alkierzami podkreślonymi na narożach boniowaniem, po stronie wschodniej – jednoosiowymi, po stronie zachodniej – dwuosiowymi. Dwór stanowi centrum osiowej kompozycji w najstarszej, południowej części parku, którą wyznaczają: wydłużona polana przed jego elewacją frontową, trawnik w kształcie serca otoczony niskim żywopłotem z bukszpanu przed elewację tylną oraz znajdująca się za nim brama prowadząca na teren zespołu.
Urozmaicony drzewostan tworzy starodrzew, skupiony głównie w części północnej i południowej, w którym dominują: jesion wyniosły, lipa drobnolistna, wiąz pospolity, kasztanowiec zwyczajny, klon zwyczajny i robinia akacjowa, oraz późniejsze nasadzenia prowadzone w ramach prac rekonstrukcyjnych i rewaloryzacyjnych. Na uwagę zasługują dwa pomnikowe okazy topoli białej. Na terenie parku znajdują się dwa sztuczne stawy, kopiec z figurą Matki Boskiej oraz pozostałości dawnej lodowni.
Źródło: niezalezna.pl
