Wybitne dzieła architektury XX-lecia na Kresach
W okresie międzywojennym państwo polskie poczyniło duże inwestycje w budownictwo publiczne w województwach wschodnich. Powstawały nowoczesne koszary, szkoły, siedziby urzędów i mieszkania dla urzędników. Niektóre z nich były dziełami znanych architektów. Do inwestycji tego typu należą kolonia urzędnicza oraz siedziba starostwa powiatowego w Brasławiu w dawnym województwie wileńskim (obecnie Białoruś) – pisze na swojej stronie Instytut Polonika, który co tydzień prezentuje przykłady polskiego dziedzictwa kulturowego znajdujące się poza granicami kraju.
Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej jedną z największych bolączek młodej polskiej administracji w województwach wschodnich był brak odpowiednich lokali na koszary, posterunki policji, urzędy, szkoły i mieszkania dla urzędników. Ziemie te zostały mocno zniszczone w trakcie I wojny światowej. Na terenach należących wcześniej do Imperium Rosyjskiego nie było tradycji budowy solidnych siedzib dla urzędów i szkół w mniejszych miejscowościach. II Rzeczpospolita, mająca ambicje przeprowadzenia daleko idącej modernizacji województw wschodnich, startowała w tej dziedzinie od podstaw.
W latach 20. XX w. powstało kilka wzorcowych kolonii urzędniczych i budynków administracji publicznej. Inwestycje tego typu realizowano zarówno w miastach wojewódzkich (Brześć nad Bugiem i Nowogródek), jak i w miastach powiatowych. Jednym z ciekawszych założeń, które przetrwało do naszych czasów, jest kolonia urzędnicza i budynek starostwa powiatowego w Brasławiu w dawnym województwie wileńskim.
fot. Magdalena i Mirek Osip-Pokrywka
Kolonia urzędnicza w Brasławiu została zaprojektowana w połowie lat 20. ubiegłego wieku przez profesora Uniwersytetu Stefana Batorego Juliusza Kłosa, bardziej znanego w okresie międzywojennym jako autora przewodników po Wilnie. Kolonia urzędnicza prezentuje typowy dla tego typu założeń kompleks osiedla-ogrodu i położona jest nad brzegiem jeziora Drywiaty w zachodniej części miasta. Był to zbiór kilkunastu domów różnej wielkości (od wielorodzinnych do rezydencji starosty) wybudowanych w stylu dworkowym, którego Kłos był wielkim orędownikiem.
fot. Magdalena i Mirek Osip-Pokrywka
Niedaleko kolonii urzędniczej wznosi się monumentalna siedziba przedwojennego starostwa powiatowego. Budynek ten przypomina klasycystyczny pałac z początku XIX w., chociaż podobnie jak zaprojektowane przez Kłosa osiedle pochodzi z końca lat 20. XX w. Autorem projektu był Jarosław Girin, architekt związany przed wojną z Wileńsczyzną i Podlasiem, a po wojnie pracujący głównie w Warszawie.
Te ciekawe zabytki przetrwały w dobrym stanie II wojnę światową i okres sowiecki. Siedziba starostwa powiatowego jest dzisiaj użytkowana zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem – mieści się tutaj Brasławski Rejonowy Komitet Wykonawczy, czyli odpowiednik polskiego starostwa. Typowe dla dzisiejszej Białorusi, krzyżujące się w pobliżu ulice noszą nazwy Sowieckiej i Armii Czerwonej, a obok budynku cały czas stoi pomnik Lenina.
Źródło: polonika.pl
