Dzwonowo w Wielkopolsce – zapomniane średniowieczne miasto odsłania swe tajemnice

Pierwsze wzmianki o Dzwonowie, znanym też jako Swanowo lub Zwanowo, pochodzą z początku XIV wieku. Był to prężny ośrodek miejskim z kościołem, rezydencją rycerską i rynkiem.

Badaniami od początku zajmowało się Muzeum Regionalne w Wągrowcu. Ostatnie dwa lata prac finansowane były ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W tym czasie prowadzono badania nieinwazyjne.

Archeolog kierujący badaniami i jednocześnie odkrywca zaginionego miasta Marcin Krzepkowski powiedział, że dzięki tym pracom udało się ustalić, że pierwsze ślady człowieka w tym miejscu pochodzą już z epoki schyłkowego paleolitu, czyli z okresu 12-10 tys. lat temu. W Dzwonowie znaleziono liczne zabytki archeologiczne m.in. monety, kościane grzebienie, żelazne noże, fragmenty ceramiki czy uzbrojenia. A dodać trzeba, że pracami objęto zaledwie 1 proc. całej powierzchni.

Najwięcej śladów mamy w tym miejscu z epoki średniowiecza. W XIII w. w Dzwonowie powstała najpierw niewielka wieś zbudowana na planie owalnicy, a niedługo później założono tu miasto lokacyjne należące do rodu Nałęczów, które prosperowało w tym miejscu przez ok. 150 lat. Kiedy w pobliżu tego miejsca zaczęły powstawać inne ośrodki miejskie, jak Murowana Goślina czy Skoki – Dzwonowo, jako miasto, zaczęło się chylić ku upadkowi. W XVI w. miejscowość liczyła już tylko sześć gospodarstw, a obecnie są tu tylko cztery domy. 

Jak tłumaczył archeolog, pamięć o średniowiecznym mieście długo pozostawała w przekazywanych z pokolenia na pokolenie legendach m.in. o zatopionym kościele p.w. św. Michała, o dzwonach, które czasem jeszcze tu słychać, czy o epidemii cholery, która miała pogrzebać mieszkańców miasta.

Kiedy w 2014 r. rozpoczynaliśmy badania, obecni mieszkańcy Dzwonowa nadal podchodzili do tego z przymrużeniem oka, jakbyśmy badali jakąś legendę czy wręcz bajkę. Dopiero kiedy udało nam się to miasto odnaleźć i zlokalizować, mieszkańcy uwierzyli, że mieszkają w miejscowości, która ma średniowieczne tradycje. 

– podkreślił archeolog.

Jednym z najciekawszych zabytków było np. okucie pasa znalezionego w jednej z chat przy rynku. Okucie zostało odlane ze stopu miedzi i przedstawia Madonnę w średniowiecznej szacie, która jedną nogę opiera na lwie. Najprawdopodobniej jest to okucie mieszczańskiego pasa paradnego, które ma symbolizować pokonanie szatana. 

– ocenił archeolog.

Dzięki badaniom naukowcom udało się stworzyć wizualizację średniowiecznego miasta, a dzięki środkom z ministerstwa udało się przeprowadzić wiele specjalistycznych analiz, w tym badania m.in. kości zwierzęcych odnalezionych na terenie średniowiecznego dworu rycerskiego i późniejszej rezydencji szlacheckiej. 

W trakcie analizy wydzielono tam fragmenty pancerza żółwia i przypuszczamy, że był on konsumowany przez ówczesnych mieszkańców. Nie ograniczano się więc tylko do zwierząt hodowlanych czy zwierzyny łownej, ale dietę uzupełniano także rybami czy właśnie innymi zwierzętami wodnymi, jak np. żółwiami. Odnaleziono tu też dużą serię kości i łusek ryb; wiemy, że spożywano tu karasie, leszcze, szczupaki. Udało się określić jak wyglądała w tamtym czasie szata roślinna, jaki był stan wód. Wiemy też, że uprawiano tu konopie, żyto, pszenicę i chmiel, który – jak wiadomo – był niezwykle ważny w średniowiecznym mieście, bo to piwo było wówczas głównym napojem.

 – tłumaczył archeolog.

W ostatnich dwóch latach badacze zajmowali się też szczegółową kwerendą historyczną Dzwonowa. Poza przybliżeniem historii miasta i dziejów jego właścicieli, natrafili również na postać astronoma, matematyka Piotra z Dzwonowa, który żył w XV wieku. Był on jednym z twórców krakowskiej szkoły astronomicznej, w której później studiował Mikołaj Kopernik.
W tym roku prace będą kontynuowane. Archeolodzy planują przeprowadzić m.in. badania ratownicze dworu rycerskiego i siedziby szlacheckiej. Niebawem ma się także ukazać publikacja podsumowująca dotychczasowe badania w Dzwonowie. 
 

 

Źródło: dzieje.pl

#zapomniane #średniowieczne #miasto #Dzwonowo #MKiDN