Polska cytadela w Smoleńsku
Cytadela w Smoleńsku, zwana na cześć Zygmunta III Wazy Cytadelą Zygmuntowską, została zbudowana przez Wilhelma Appelmana na polecenie królewicza Władysława Wazy. Miała wypełnić miejsce w umocnieniach miasta, które zostało zniszczone w latach 1609‒1611 podczas oblężenia przez wojska polsko-litewskie. Appelman wspólnie z Władysławem zdecydowali, że wzorcem dla budowli będzie cytadela w Antwerpii. Trzy bastiony zostały wysunięte na zewnątrz murów mając parowy rzeczki Czuryłówki. Dwa pozostałe przygotowano tak, by działa trzymały w ryzach miasto, co miało ochronić oddziały polskie przed buntem prawosławnych mieszkańców Smoleńska.
Wilhelm Appelman był kapitanem gwardii królewskiej i inżynierem wojskowym Zygmunta III. Dziesięć lat wcześniej nadzorował prace fortyfikacyjne pod Chocimiem. Prace w Smoleńsku rozpoczęto w 1626 roku, sprowadzono fachowców i majstrów z Prus Królewskich i Gdańska. Budowa trwała 6 lat.
Do cytadeli prowadził od strony miasta most zwodzony. Na dziedzińcu znajdowały się koszary garnizonu smoleńskiego, kordegarda, dom komendanta oraz wysoka wieża strażnicza z dzwonem alarmowym. Na wałach bastionów rozmieszczono paręnaście dział różnego kalibru.
Cytadela dowiodła swojej wartości tuż po zakończeniu prac. Podczas pierwszego oblężenia Smoleńska (1632‒1633) nieprzyjaciel nawet nie próbował jej szturmować, a ostrzał artylerii z fortecy spowodował załamanie się ataku dragonii moskiewskiej. W czasie drugiego oblężenia, niemal dwadzieścia lat później, szturm odparto ogniem artylerii i muszkietów piechoty, ale Smoleńsk skapitulował i przeszedł w ręce rosyjskie. Cytadelę nazwano wówczas Bastionem Królewskim. Pod koniec XVIII wieku w cytadeli zrobiono więzienie etapowe, w którym przetrzymywano skazanych na katorgę na Syberii. Więzieni tam byli także konfederaci barscy, uczestnicy powstania kościuszkowskiego oraz listopadowego. W 1874 roku dziedziniec cytadeli został przekształcony w park miejski z restauracją w miejscu dawnego więzienia. Bolszewicy już kompletnie nie dbali o fortecę, która stała się miejskim wysypiskiem. Dopiero niedawno teren został odnowiony.
Źródło: niezależna.pl; polonika.pl
