NFOŚiGW wspiera rozwój geotermii w Polsce
Kryzys wywołany rosyjską agresją na Ukrainę dobitnie pokazał, jak ważne dla Polski jest bezpieczeństwo energetyczne i surowcowe. W obecnej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera poszukiwanie własnych, alternatywnych, odnawialnych źródeł energii (OZE). Jednym z takich źródeł mogą stać się krajowe zasoby geotermalne, które już teraz stanowią zauważalną część składową w ogólnym bilansie OZE, a ich rola z pewnością będzie systematycznie rosnąć. Rozwój polskiej geotermii wspiera finansowo Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Geotermia to perspektywiczne, bezemisyjne, wydajne i stabilne odnawialne źródło energii, które jest niezależne od pór roku i warunków pogodowych, a do tego neutralne dla krajobrazu. Może być ono bardzo ważnym dopełnieniem w polskim miksie energetycznym. Dlatego energia geotermalna zajmuje znaczące miejsce w Polityce Energetycznej Polski do 2040 r. A Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej od wielu lat konsekwentnie prowadzi programy priorytetowe, których celem jest upowszechnianie w naszym kraju geotermii jako perspektywicznego źródła energii odnawialnej.
Ogromny potencjał geotermalny
Polska ma bardzo dobre warunki geotermalne, które zostały udokumentowane m.in. w „Atlasie zasobów energii geotermalnej w Polsce” pod redakcją profesora Wojciecha Góreckiego z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Wynika z niego, że około 50 proc. powierzchni Polski leży na złożach wód geotermalnych, które mogą być wykorzystane energetycznie. Największy potencjał wykorzystania zasobów geotermalnych związany jest z wodami podziemnymi znajdującymi się w obrębie jednostek geologicznych Niżu Polskiego, Sudetów i Karpat. Najmniej obiecującymi rejonami do rozwoju wykorzystania zasobów geotermalnych w Polsce są wschodnie i północno- wschodnie krańce Polski.
Czynnikami decydującymi o opłacalności wykorzystania ciepła wód geotermalnych są m.in.: wydajność eksploatacyjna wód podziemnych, temperatura wód geotermalnych, głębokość zalegania warstwy wodonośnej. Istotny jest tez skład chemiczny wody/mineralizacja. Są to czynniki ryzyka, które powodują ostrożność samorządów na etapie podejmowania decyzji o rozpoczęciu inwestycji. Barierą w rozwoju geotermii są też wysokie koszty inwestycyjne (wiercenia, badania i usługi specjalistyczne), które pomimo dotacji są dużym obciążeniem dla inwestorów. Poza tym przeważająca część nakładów, ponoszonych na etapie budowy instalacji, jest niezależna od ilości ciepła odbieranego z eksploatowanej wody geotermalnej. Wyzwaniem są również ograniczenia związane z lokalizacją i dostępnością sieci ciepłowniczych, które mogłyby to ciepło zagospodarować oraz wysokie koszty jej budowy.
Rozwój geotermii pozwala jednak uzyskać samorządom wiele korzyści. Wynikają one m. in. z tego, że gminy pobierają podatki od instalacji i sieci, a wokół geotermalnych ujęć mogą powstawać pływalnie, parki wodne i hotele, co pozwala na rozkwit turystyki i lokalnego biznesu. Nie do przecenienia są też zalety środowiskowe tych inwestycji. Dzięki zielonej energii jest czystsze powietrze, mniej odpadów, mniej szkód w środowisku. Ciepłownia geotermalna w odniesieniu do ciepłowni węglowej pozwala na: wyeliminowanie ze źródła ciepła emisji benzo(a)pirenu, sadzy oraz SO2 (dwutlenku siarki), ograniczenie emisji pyłów, CO (tlenku węgla), węglowodorów aromatycznych oraz węglowodorów alifatycznych o prawie 100 proc., ograniczenie emisji CO2 (dwutlenku węgla) oraz NOx (tlenków azotu) o ponad 90 proc.
Rośnie zainteresowanie wykorzystywaniem wód termalnych
Występowanie zasobów geotermalnych w wielu miejscach kraju sprawia, że rośnie zainteresowanie samorządów ich wykorzystaniem. Jak zapewnia Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska, z roku na rok wpływa coraz więcej wniosków na budowę kolejnych odwiertów, a na te cele przeznaczanych jest coraz więcej środków finansowych. Nie da się jednak ukryć, że badania geologiczne, w tym zwłaszcza wykonywanie głębokich odwiertów badawczych, to przedsięwzięcia kosztowne, na poziomie co najmniej kilkunastu czy niekiedy nawet kilkudziesięciu milionów złotych. Gmin samodzielnie nie stać na takie wydatki. Dlatego w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadzony jest program priorytetowy pod nazwą „Udostępnianie wód termalnych w Polsce”, który jest ukierunkowany na finansowe wspieranie prac koncepcyjnych i robót geologicznych związanych z poszukiwaniem i rozpoznawaniem złóż wód termalnych. Celem jest ich udostępnienie i wykorzystanie pozyskanego ciepła przede wszystkim do ogrzewania, a przy sprzyjających warunkach również do produkcji energii elektrycznej. Fundusz przekazuje samorządom lub ich związkom bezzwrotne dotacje, które obejmują do 100 procent kosztów kwalifikowanych przedsięwzięć badawczych.
Zwiększony budżet na badania zasobów
W momencie uruchomienia programu w 2020 r. budżet programu wynosił 300 mln złotych.
- Chcąc jeszcze w większej skali i efektywniej wesprzeć samorządy przy realizacji inwestycji geotermalnych zwiększyliśmy budżet dotacyjny do 480 mln złotych. Zakładamy, że przeznaczenie na badania lokalnych zasobów wód termalnych takiej kwoty przyczyni się do znacznego wzrostu wykorzystania zeroemisyjnego, niezależnego od zewnętrznych uwarunkowań, rodzimego źródła ciepła, jakim jest geotermia
- wyjaśnia Artur Michalski, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
NFOŚiGW wspiera samorządy nie tylko w wykonaniu pierwszego otworu badawczego, który daje rozpoznanie co do potencjału i parametrów złoża wód termalnych. Z punktu widzenia Funduszu logicznym i równie istotnym działaniem jest etap inwestycyjny związany z budową ciepłowni geotermalnej i dystrybucją ciepła, a także – w określonych przypadkach – z produkcją energii elektrycznej przy użyciu gorącej wody spod ziemi. Dlatego NFOŚiGW wdrożył program priorytetowy „Polska Geotermia Plus” i powołał specjalną spółkę Geotermia Polska, której zadaniem jest współpraca z samorządami oraz innymi podmiotami w celu rozwoju projektów geotermalnych. Na wsparcie geotermalnych inwestycji zarezerwowano 300 mln zł dotacji i tyle samo pożyczek.
Przedsięwzięcia, które mają szansę na dofinansowanie podzielono na obligatoryjne i fakultatywne. Wśród tych pierwszych są: budowa nowej, rozbudowa lub modernizacja istniejącej ciepłowni/ elektrociepłowni/ elektrowni geotermalnej, opartej na źródle geotermalnym, lub modernizacja lub rozbudowa istniejących źródeł wytwarzania energii o ciepłownię/ elektrociepłownię/ elektrownię geotermalną, opartej na źródle geotermalnym, lub wykonanie lub rekonstrukcja otworu geotermalnego z wyłączeniem pierwszego odwiertu badawczego. Fakultatywnie inwestycje, kwalifikujące się do wsparcia w ramach programu NFOŚiGW to na przykład modernizacja sieci ciepłowniczych, poprawa efektywności energetycznej, instalacje OZE, wykonanie pierwszego odwiertu badawczego.
Mieszkanie ogrzewane ciepłem z wnętrza Ziemi
Jednym z największych beneficjentów programu „Polska Geotermia Plus” jest Sochaczew, w którego okolicach występują duże złoża słodkiej, ciepłej wody. Parametry pozwalają na wykorzystanie jej nie tylko do celów grzewczych, ale również do zaopatrywania miasta w wodę pitną. NFOŚiGW w ramach programu przekaże na budowę zakładu geotermalnego środki w wysokości 62 mln zł – 33,4 mln zł dotacji oraz 28,6 mln zł pożyczki.
– Już w 2026 roku mieszkania w Sochaczewie będą ogrzewane ciepłem z wnętrza Matki Ziemi
- zapowiedział Jacek Ozdoba wiceminister klimatu i środowiska.
Z kolei 52,6 mln zł dofinansowania na rozbudowę systemu geotermalnego otrzymała spółka Geotermia Podhalańska. W ramach inwestycji wartej ponad 88 mln zł powstanie mi.in. czwarty odwiert produkcyjny, który zasili sieć ciepłowniczą w Zakopanem.
Według Piotra Dziadzio, głównego geologa kraju, dotychczas na prace związane z udostępnianiem wód geotermalnych w Polsce wydano już ponad 1,2 mld zł.
- To spektakularne kwoty, świadczące, że inwestujemy i będziemy inwestować. Choć są to drogie inwestycje, to w efekcie końcowym, w produkcji ciepła są najtańsze
– podkreśla Piotr Dziadzio.
Źródło: niezależna.pl
