Retinoidy to grupa związków chemicznych o właściwościach charakterystycznych dla witaminy A. Pobudzają wzrost i wpływają na różnicowanie się komórek nabłonkowych oraz zwiększają syntezę glikoprotein błonowych. Ze względu na swoje działanie, mają zastosowanie m.in. w dermatologii i kosmetologii.
Ze względu na budowę i właściwości wyróżniamy 3 generacje retinoidów:
- I generacja – retinoidy naturalne, działające nieselektywnie - retinol (witamina A) i jej metabolit retinal, tretinoina, izotretinoina
- II generacja – retinoidy monoaromatyczne, syntetyczne analogi witaminy A (etretinat, acitretina)
- III generacja – retinoidy poliaromatyczne, charakteryzujące się selektywnym działaniem receptorowym (arotynoid, adapalen, tazaroten)
Izotretynoina nie tylko jest uważana za jedyne znane możliwe lekarstwo na trądzik u niektórych pacjentów, ale pierwotnie była chemioterapią niektórych rodzajów raka, takich jak białaczka.
Retinoidy zastosowanie swoje znalazły w wielu różnych chorobach, takich jak stany zapalne skóry, rak skóry, zaburzenia zwiększonego obrotu komórkowego (np. łuszczyca), fotostarzenie, i zmarszczki skóry. Retinoidy działanie znalazły przede wszystkim w dermatologii w leczeniu trądziku i łuszczycy.
W przypadku trądziku działają one na dwa sposoby - przyspieszają wymianę zewnętrznych warstw naskórka i złuszczanie martwych komórek. W ten sposób hamują rogowacenie ujść gruczołów łojowych, prowadzą do usuwania dojrzałych zaskórników i ograniczają wydzielanie łoju.
Dzięki wywieranemu działaniu na układ immunologiczny, redukują istniejące zmiany zapalne.
Łuszczyca jest chroniczną, nawracającą chorobą skóry o podłożu immunologicznym i zapalnym. W terapii łuszczycy działają one poprzez normalizację proliferacji [rozrastania] komórek naskórka, a w szczególności zahamowanie podziałów komórkowych w przypadku nadmiernej proliferacji i przyspieszenie tego procesu, gdy zachodzi on zbyt wolno. Modelują również odpowiedź immunologiczną poprzez regulację funkcji komórek Langerhansa skóry, limfocytów T, jak i zahamowanie produkcji czynników chemotaktycznych.
Retinoidy swoje zastosowanie znalazły w kosmetykach (pielęgnacja twarzy) i są często składnikiem kremów przeciwzmarszczkowych. Odpowiadają za redukcję zmarszczek i uelastycznienie skóry. Retinol rozjaśnia przebarwienia, odżywia i dotlenia skórę, dzięki czemu zachowuje ładny i jednolity kolor.
Uwaga: Retinoidy są zakazane w ciąży i w czasie karmienia piersią!
Są one tak silne, że mogą doprowadzić do zaburzeń w rozwoju płodu np. wodogłowie czy wad układu sercowo-naczyniowego. W czasie stosowania retinoidów najlepiej korzystać ze skutecznych metod antykoncepcji lub wykonać test ciążowy przed rozpoczęciem kuracji.
Retinoidy nie są także wskazane dla osób, które nie zamierzają używać kremów z filtrem UV, ponieważ silne słońce może doprowadzić do bardzo poważnych uszkodzeń skóry.