Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... kani?

Zamieszkują określone tereny w zależności od gatunku:

Kania czarna - Europa (poza północną częścią), zachodnia Azja aż po zachodni Pakistan, północno-zachodnia Afryka, Wyspy Zielonego Przylądka. Na kontynencie europejskim najliczniej występuje w Rosji, Francji i Hiszpanii. Jest ptakiem wędrownym – przyloty odbywa od marca do maja, a odloty od sierpnia do września. Zimuje głównie na południe od Sahary.

Kania ruda - zachodnią, środkową i południową Europę, północną Afrykę, wschodnią część Azji Mniejszej. Ma więc dużo bardziej ograniczony zasięg niż kania czarna. Populacje południowe osiadłe, a zamieszkujące pas klimatu umiarkowanego – wędrowne, przylatuje w marcu i kwietniu, a odlatuje od sierpnia do września, a czasem nawet do listopada. Europejskie kanie nie wędrują jesienią jednak daleko, głównie nad Morze Śródziemne.

W Polsce obydwa gatunki są nielicznymi ptakami lęgowymi (w latach 2010–2012) populację kani czarnej szacowano na 500–700 par lęgowych, występujących głównie w pasie pojezierzy zachodniej części kraju (Wielkopolska, Pomorze Zachodnie, w części Dolnego Śląska) oraz na Mazurach. W pozostałych regionach kraju występuje w rozproszeniu.

Kania ruda (1–1,5 tys. z trendem wzrostowym), występuje prawie wyłącznie na zachodzie i północnym wschodzie kraju (Wielkopolska, Pomorze, północna część Dolnego Śląska oraz Warmii i Mazur).
Przeloty oprócz Wybrzeża nie charakteryzują się liczniejszymi koncentracjami. Niektóre osobniki w Europie Środkowej mogą zimować, ale przeważnie w pobliżu wysypisk śmieci lub innych miejsc obfitujących w pokarm. W Polsce zimowe pojawy zdarzają się wyjątkowo, a próby pozostania przez cały rok są nieregularne. Dochodzi do tego jednak tylko w północno-zachodniej Polsce i podejmują się tego tylko pojedyncze osobniki. Jeszcze w połowie XIX wieku kania ruda uznawana była za jeden z liczniejszych gatunków ptaków szponiastych w Polsce, choć jej liczebność zaczęła spadać już w XVIII wieku. Pod koniec tamtego stulecia aż do połowy XX wieku w Wielkopolsce była rzadkością, a na Śląsku uznano ją za nielęgową. 

Występujące w tych regionach ptaki nie unikają jednak przejawów ludzkiej obecności i uzyskują dość dobry sukces rozrodczy. Od 1995 roku gniazda kań objęto ustawową ochroną strefową, co wpływa też na powiększanie się liczebności i zasięgu tego gatunku.

Kania czarna to ptak o smukłej sylwetce i pstrokatym upierzeniu. Obie płci ubarwione jednakowo. Grzbiet ciemnobrunatny, może robić wrażenie czarnego, ale nigdy rudego; spód nieco jaśniejszy. Głowa jaśniejsza od tułowia, drobno kreskowana. Ogon nieznacznie wcięty (w przeciwieństwie do kani rudej, której ogon jest mocno rozwidlony i dłuższy) – brunatny i drobno prążkowany. Dziób żółty z czarną końcówką, nogi żółte. Na pokrywach naskrzydłowych widać rozjaśnienia, które w locie widać jako jasne pasy na wierzchu skrzydeł. Od spodu są szare i pola na częściach skrzydłowych są słabo skontrastowane. W porównaniu z kanią rudą ma ciemniejsze upierzenie i relatywnie mniejsze skrzydła.

W locie kania czarna trzyma skrzydła płasko rozłożone i stale porusza ogonem na boki. Wcięcie w ogonie widać tylko w czasie lotu czynnego. Jednak gdy szybuje i sterówki są rozłożone na boki – nie widać go. Lata zwinnie, manewruje też palczasto zakończonymi skrzydłami.

Wielkością dorównuje myszołowowi, choć jest od niego smuklejsza i ma dłuższe skrzydła. Od kani rudej jest mniejsza.
Obok kań rudych należą do najbardziej społecznych ptaków szponiastych. Mogą tworzyć wspólnie duże grupy razem polujące i udające się na sen.

Kania ruda ma upierzenie przeważnie rdzawobrązowe. Ogon czerwonobrązowy z wierzchu i jasnoszary od spodu, dość głęboko wcięty (żaden europejski drapieżnik nie ma tak głębokiego wcięcia jak kania). Ogon jest zatem najważniejszym elementem rozpoznawczym tego ptaka przy locie na dużych wysokościach. Głowa, szyja i miejsca osadzenia skrzydeł jasnopopielate z kreskowaniem. Wierzch ciała rdzawobrązowy, spód ciała jaśniejszy, kreskowany. Na spodniej stronie skrzydła duża biała plama, na wierzchniej przekątny pasek. Dziób żółty z czarną końcówką, nogi żółte. Podobna kania czarna jest nieco mniejsza, ma znacznie ciemniejsze upierzenie oraz mniej wcięty ogon. W porównaniu z myszołowem jest znacznie większa i ma dłuższe skrzydła. Po okresie lęgowym kanie mogą nocować w grupach liczących nawet sto osobników.
Kania ruda często szybuje na prostych lub lekko zgiętych skrzydłach, co przypomina w kształcie literę „M”. W szybkim i zwinnym locie ma prawie zawsze rozłożony ogon, który czasem przekrzywia. Z dużą umiejętnością wykorzystuje wznoszące prądy powietrza. Nie jest tak towarzyska jak kania czarna.

Masa ciała: kania czarna: samce 630–928 g, samice 750–1080 g; kania ruda: samce 757–1221 g, samice 960–1600 g.
Kania czarna, preferuje brzegi lasów liściastych i mieszanych w pobliżu bagien i otwartych wód oraz przestrzeni, zwłaszcza dolin rzek. Większe skupiska kań czarnych widuje się nad wysypiskami śmieci lub w okolicach, gdzie roi się od mrówek i termitów. Ptak ten potrafił dostosować się do rozmaitych środowisk od półpustyń, obrzeży lasów po wybrzeża mórz i centra metropolii. Gdy warunki są ku temu korzystne, mogą tworzyć spore zagęszczenia w lokalnych populacjach. Tworzenie stad wynika zatem z towarzyskości tego ptaka. Poza sezonem lęgowym związane są z terenami, gdzie znajdują obfitość pokarmu. Nocują stadnie na drzewach.

Kania ruda zamieszkuje świetliste lasy liściaste i mieszane ze starodrzewami (również leśne polany) w sąsiedztwie otwartych pól, łąk, często w okolicach dolin rzek czy stawów, skalistych wybrzeży, ale gniazduje również z dala od wody. Spotykana zarówno na nizinach, głównie pojezierzach, jak i w górach. Do niedawna gnieździła się w południowej Europie w pobliżu ludzkich zabudowań. Mniej związana jest ze środowiskiem wodnym niż kania czarna, a częściej jej piękny szybujący lot jest ozdobą krajobrazu rolniczego. Jeśli podejmuje zimowanie to często z powodu obecności na danym terenie wysypisk odpadów lub resztek pozostawianych przez rzeźnie.

Po skojarzeniu się pary kań samica trzyma się przez cały czas okolic gniazda, samiec przynosi jej pokarm. To ptaki typowo monogamiczne, więc więzi łączące partnerów mogą pozostawać trwałe przez wiele sezonów.

Gniazda kań czarnych i rudych ulokowane są w rozwidleniach bocznych konarów w koronach drzew, zwykle liściastych, w pobliżu wody. Gniazdo składa się z gałęzi, a wyścielone jest trawą i odpadkami napotkanymi w pobliżu, jak szmaty, papier czy sierść. Kanie jedno gniazdo mogą wykorzystywać przez wiele lat. Okres lęgowy zaczyna się w kwietniu. Budową zajmuje się głównie samiec.
Ze względu na agresywność wobec innych ptaków drapieżnych i przechwytywanie od nich pożywienia w okolicy lęgowisk kań rudych nie ma zwykle gniazd innych gatunków szponiastych.

Ptak w ciągu roku wyprowadza jeden lęg. W klimacie umiarkowanym jaja składa w kwietniu lub maju. Zazwyczaj 2–4. Jaja są białe z brązowymi lub rdzawymi plamami. Jaja wysiadywane są przez okres około 30 dni przez obydwoje rodziców, choć głównie przez samicę. Młode są troskliwie karmione przez oboje rodziców przez 2 miesiące. W pierwszych 2 tygodniach karmi je bezpośrednio samica podając kawałki pożywienia przynoszonego przez samca, potem samiec również podziela czynności partnerki. Starsze młode potrafią już rozdzielać mięso same.

Pisklęta kani czarnej opuszczają gniazdo po około 45 dniach, rudej po 50 dniach. O przynależności do tego gatunku kani rudej świadczą  rdzawe stopy piskląt, widoczne już od wyklucia. W wieku 2 lat ptaki te przystępują do rozrodu.

Pożywienie ptaków stanowią drobne kręgowce: ryby, gryzonie, ptaki, również gady, płazy, ryby (zwykle martwe lub ranne, a zwłaszcza ryby małych rozmiarów), ale też owady i dżdżownice. Chętnie żywi się padliną, najczęściej chorymi i śniętymi rybami zbieranymi często z powierzchni wody lub z brzegów zbiorników. Korzystają też z odpadków wyrzucanych przez rybaków oraz ubojnie. Mogą polować na inne ptaki szponiaste. Dochodzi też do nękającego wydzierania ofiar innym gatunkom szponiastym. Zdobycz łapie na terenach otwartych i nad wodami. Ofiarami kani rudej padają większe zwierzęta niż w przypadku kani czarnej. Kaniom rudym zdarza się plądrować gniazda krukowatych. Poluje na otwartych przestrzeniach pól uprawnych, obrzeżach dróg i wysypiskach śmieci, krążąc nad nimi.

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody  uznaje obydwie kanie za gatunki najmniejszej troski. Kania czarna jest jednym z najpospolitszych ptaków szponiastych świata, być może najpospolitszy. W 2015 roku liczebność światowej populacji szacowano na 1,0–2,5 miliona dorosłych osobników. Trend liczebności populacji nie jest znany; w niektórych krajach notuje się spadki liczebności, w innych – wzrosty. Liczebność światowej populacji kani rudej w 2020 roku szacowano na 60–70 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za rosnący.

W Polsce obydwa ptaki objęte są ochroną gatunkową ścisłą, wymagają też ochrony czynnej. Wokół gniazd kań obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 100 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08) – w promieniu do 500 m od gniazda.
Kaniom grozi niszczenie naturalnych siedlisk, przede wszystkim dolin rzecznych, nad którymi szukają pokarmu. Tracą swe tereny lęgowe również przez wyrąb starych drzew w pobliżu wód, likwidację zabagnień i zadrzewień. Negatywnie też wpływa na nie rozwój rolnictwa. Na wielu stanowiskach notuje się spadki ich liczebności.

 

 

Źródło: niezalezna.pl

#ciekawostki #natura #przyroda