Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... dzięciole czarnym?
Dzięcioł czarny to największy dzięcioł Europy. Uderza w drzewo z prędkością 14-17 uderzeń na sekundę. Pracującego dzięcioła słychać w promieniu 3 km! Ptak w literaturze dziecięcej określany jest jako „lekarz lasu”. Nazwa wzięła się od tego, że dzięcioły czarne bardzo dokładnie oglądają korowinę leśnych drzew w poszukiwaniu owadów.
Jednolicie czarne samce są nieco większe od samic, posiadają także charakterystyczną, czerwoną „czapeczkę” od czoła do karku – samice mają jedynie wąską czerwoną przepaskę na potylicy. Ubarwienie czarne, z połyskiem na grzbiecie, a od spodu matowe. Na brzuchu może być ciemnoszary. Młode ptaki są jaśniejsze (z brązowym odcieniem) od dorosłych – czarne połyskliwe pióra wyrastają im dopiero w drugim roku życia.
Dziób dzięcioła ma długość ok. 5 centymetrów i potrafi rozkuwać obumarłe pnie lub głębokie dziury w drewnie. Charakterystyczne, czarne ubarwienie, oraz duże (jak na dzięcioła) rozmiary, czynią dzięcioła czarnego łatwo rozpoznawalnym.
Wyróżnia go charakterystyczny prostoliniowy powolny i nieregularny lot z rzadkimi uderzeniami skrzydeł (jak u sójki), u pozostałych jest on falisty.
Jest niewiele mniejszy od gawrona, choć w locie od niego smuklejszy i lata bardziej zakrzywionym torem. Kuje rzadziej niż dzięcioł duży. Po ziemi kroczy niezdarnie.
To ptak płochliwy, trudny do długotrwałej obserwacji, choć łatwy do zidentyfikowania jego obecności, zwłaszcza gdy wylatuje znad drzew na otwarty teren.
Dzięcioły czarne żyją maksymalnie ok. 14 lat, jednak często giną szybciej, co jest spowodowane między innymi atakami ptaków drapieżnych jak np. sokołów, jastrzębi czy puchaczy.
Jego odgłosy są metaliczne, kwilące i wibrujące.
Dzięcioł zamieszkuje wysokopienne bory iglaste, lasy mieszane, rzadziej lasy liściaste, ale też zadrzewienia i duże parki miejskie. W górach do górnej granicy regla górnego. Na lęgi i noclegi wybiera drzewa o gładkiej korze i łatwym dostępie do pnia, nie zasłoniętego zbytnio przez gęste gałęzie. Dziuple wykuwają zwykle w drzewach o średnicy większej niż 35 cm.
Kucie w drewnie nie tylko przynosi pokarm, ale i dziuplę do wylęgu. W samodzielnie wykutej, co roku nowej dziupli, która znajduje się zazwyczaj ponad 8 m nad ziemią, ptaki zakładają gniazdo wysłane fragmentami drewna. Ta może być ulokowana w zdrowym drzewie, np. w sośnie, dębie, buku, ale częściej ptak wybiera rośliny uszkodzone, gdzie wykucie wgłębienia nie jest takie pracochłonne. Czynność tę wykonują razem samiec i samica. Wykuwanie dziupli może trwać od 2 do 3 tygodni, w zależności od jakości drewna. Instynkt ten jest na tyle silny, że para lęgowa może wykuć kilka dziupli w okolicy i wybrać na wydanie potomstwa tę, którą uważają za najodpowiedniejszą. Korzysta także ze skrzynek lęgowych, jednak odpowiednie dla niego rzadko są wieszane.
Opuszczone lub niedokończone dziuple wykorzystują gatunki zwierząt, które same nie potrafią ich wykuć, jak gągoł, gołąb siniak, kawka, szpak, włochatka czy kraska, ale też nietoperze, kuny, wiewiórki, osy, szerszenie i dzikie pszczoły. Często występowanie tych gatunków na danym terenie w dużej mierze zależy od obecności dzięcioła czarnego, gdyż jest on najważniejszym zwierzęciem wykuwającym dla nich dziuple. Uważa się, że z działalności tego dzięcioła korzysta kilkadziesiąt gatunków ptaków, ssaków i zwierząt bezkręgowych.
Pary są monogamiczne. Samica w kwietniu–maju składa 4 do 5 białych jaj. Jaja wysiadywane są przez okres 12 do 14 dni przez obydwoje rodziców. Po wykluciu młodych karmi je zarówno ojciec, jak i matka. Pisklęta opuszczają gniazdo po 23–28 dniach, lecz jeszcze przez jakiś czas rodzice je dokarmiają.
Pożywieniem dzięcioła są owady wydobyte z drewna, szczególnie mrówki i kózkowate oraz inne chrząszcze żyjące w drewnie (larwy i imago). Rzadko mogą żywić się też gąsienicami motyli i mięczakami (ślimaki), a nawet nasionami drzew. Poza tym przylatują na drzewa odwiedzone przez inne dzięciołowate i zlizują wyciekający z nich sok roślinny.
Żeruje przeważnie w rozrzedzonych lasach iglastych i mieszanych, gdzie znaleźć mogą obumarłe lub chore drzewa albo świeże pniaki. Ślady po wykuwaniu i wydobywaniu owadów są bardzo charakterystyczne – całkowicie rozłupane zmurszałe pniaki, mocno okorowane drzewa (duże prostokątne i głębokie dziury) w których pasożytowały owady. W przypadku spróchniałych świerków dziobanie zaczyna się od dołu w górę i przebiega wzdłuż czerwonej zgnilizny, przez co dziury są prostokątne, a szczeliny mogą mieć długość metra. Może też rozkopywać mrowiska.
Dzięcioły czarne zjadają też w komorach gniazdowych owady zamieszkujące drewno (niekoniecznie wewnątrz) – mrówki i chrząszcze.
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Źródło: niezalezna.pl
