Ciekawostki turystyczne: Twierdza Przemyśl
Zespół zabytków Twierdzy Przemyśl stawiany jest w rzędzie największych twierdz europejskich. Cechują go wybitne wartości zabytkowe – historyczne, związane z rozwojem sztuki obronnej i krajobrazowe. Twierdza jest prawie kompletnie zachowanym do dzisiaj. Zachował się też w dużym stopniu autentyczny krajobraz warowny, na który składają się przede wszystkim systemy maskowania zielenią, ukształtowanie terenu, przebieg dróg fortecznych. Twierdza Przemyśl w 2018 roku została uznany za Pomnik Historii.
Muzeum Twierdzy Przemyśl – muzeum z siedzibą w Przemyślu. Placówka jest prowadzona przez Stowarzyszenie 3 Historycznego Galicyjskiego Pułku Artylerii Fortecznej im. Księcia Kinsky'ego.
Muzeum powstało w 2002 roku jako Muzeum Twierdzy Przemyskiej, a jego pierwszą siedzibą były pomieszczenia przemyskiego Klubu Garnizonowego przy ul. Grodzkiej 8. Od 2009 roku ekspozycja mieści się w budynku Cech Rzemiosł Różnych przy ul. Katedralnej.
W ramach muzealnej wystawy prezentowane są eksponaty związane z powstaniem oraz historią Twierdzy Przemyśl. W zbiorach znajdują się militaria (broń, amunicja, wyposażenie żołnierskie), przedmioty codziennego użytku załogi twierdzy, zdjęcia oraz mapy. Natomiast w filii muzeum, znajdującej się na terenie Fortu W XV „Borek” w Siedliskach zobaczyć można eksponaty wielkogabarytowe: pancerną wieżę obserwacyjną, części pancernej wieży bojowej oraz elementy wysadzonych dział. Muzeum jest placówką sezonową, czynną codziennie z wyjątkiem wtorków.
Obiekty obronne twierdzy są materialnym dowodem rozwoju austrowęgierskiej sztuki obronnej od połowy XIX w. do wybuchu I wojny światowej oraz podczas jej trwania. Noszą one piętno dramatycznych wydarzeń historycznych, związanych z 3 oblężeniami w latach 1914-15, w szczególności wysadzenia newralgicznych fragmentów dzieł obronnych podczas kapitulacji załogi po drugim oblężeniu w dn. 22.03.1915 r. Forty też noszą ślady zaciętych walk trzech oblężeń, w szczególności pierwszego i trzeciego, podczas których użyta została przeciw fortom najcięższa austrowęgierska artyleria oblężnicza.
Twierdza posiadała duże znaczenie w czasie walk w początkowym okresie I wojny światowej. Miała znaczenie strategiczne, odniosła duży wpływ na przebieg walk na wschodnim froncie Wielkiej Wojny, a jej obrona urosła do symbolu heroizmu i poświęcenia setek tysięcy jej obrońców i próbujących przyjść oblężonej twierdzy z odsieczą. Wśród załogi oraz wśród oblegających walczyli przedstawiciele kilkudziesięciu narodów, w tym bardzo wielu Polaków.
Pod koniec lat 80. XIX w. nastąpił przełom techniczny w fortyfikacji. Zaczęto testować nowe obrotowe wieże pancerne i obserwacyjne, których produkcję seryjną uruchomiono w 1890 r. Do ich uzbrojenia opracowano nowe typy szybkostrzelnych dział na amunicję scaloną.
Budowę nowych fortów w Twierdzy Przemyśl rozpoczęto od 3 małych fortów międzypolowych pierścienia obrony bliskiej, tzw. „fortów piechoty”. Forty te powstały w latach 1891-93. Podczas przebudowy pancernej w latach 1897-1899 zmodernizowano także rdzeń „Noyau” Twierdzy Przemyśl. W latach 1900-1908 przeprowadzono ostatni etap rozbudowy Twierdzy Przemyśl.
Tuż przed wybuchem wojny zmodernizowano większość z fortów zewnętrznego pierścienia dodając nowe schrony bomboodporne oraz rozpoczęto budowę nowych fortów obrony bliskiej i punkty oporu piechoty, które ukończono już po wybuchu wojny. Po wybuchu wojny ukończono modernizację ostatnich 2 fortów.
W pierwszych 10 miesiącach zmagań Wielkiej Wojny na obszarze Galicji Twierdza Przemyśl odegrała bardzo ważną rolę. Po wybuchu wojny w twierdzy przeprowadzono olbrzymie prace mające przygotować ją do ewentualnego oblężenia. W obrębie pierścienia zewnętrznego zbudowano nowe zamknięte, polowe punkty oporu, ok. 50 km zakrytych przed szrapnelami i opadami linii okopów, wycięto ok. 1000 ha lasu na przedpolu, zburzono i spalono 21 miejscowości by utrudnić działania wojsk rosyjskich. Wzdłuż dróg fortecznych ułożono linie kolejki polowej. Na przedpolu założono liczne pola minowe i zasieki z drutu kolczastego. Za liniami obronnymi piechoty oraz na zapleczu punktów oporu zbudowano liczne schrony, punkty sanitarne, kuchnie polowe, magazyny, wydrążono nowe studnie. Zbudowano 2 dodatkowe mosty na Sanie. Załoga twierdzy liczyła ok. 131 000 żołnierzy, 21 000 koni i 1010 dział różnych typów i kalibrów.
Pierwsze oblężenie rozpoczęło się 18.09.1914 r. Podczas pierwszego oblężenia wojska rosyjskie usiłowały zdobyć twierdzę szturmem. W nocy z 6 na 7 października Rosjanie zdołali dotrzeć do linii pierścienia. Następnie przeprowadzili generalny szturm, podczas którego udało im się wtargnąć na teren fortu I/1 „Łysiczka”. Natychmiastowa kontrakcja artylerii fortecznej zapobiegła przerwaniu pierścienia. Na forcie zginęli oblegający, ale także obrońcy, którzy nie zdążyli ukryć się w kazamatach fortu. Obie strony poniosły duże straty w ludziach. Rosjanie próbowali zdobyć inne odcinki obwarowań.
Szturm trwał 3 dni. Wszystkie ataki zostały odparte przez artylerię twierdzy oraz piechotę. Rosjanie ponieśli kolejne duże straty. Twierdza została uwolniona w wyniku kontrofensywy austrowęgierskiej 10.10.1914. Łączne straty wojsk rosyjskich oceniane są na 20 000 do 70 000 zabitych. Straty obrońców oceniane są na 3-4 tys. żołnierzy.
W nocy z 21/22 marca wysadzono najistotniejsze fragmenty fortów, zniszczono uzbrojenie i sprzęt wojskowy. 22 marca twierdza została poddana Rosjanom.
Przełomem w walkach na froncie w Galicji była zwycięska bitwa pod Gorlicami, która rozpoczęła się 2 maja 1915 r. Front został przełamany, ruszyła wielka kontrofensywa, która ostatecznie wyparła Rosjan z Galicji.3 czerwca wojska niemieckie zajęły Przemyśl, a 6 czerwca odbyła się w mieście triumfalna defilada wojskowa z okazji odbicia
W okresie międzywojennym niepotrzebne fortyfikacje były rozbierane. Równocześnie malownicza twierdza stopniowo stawała się atrakcją turystyczną. Obiekty twierdzy zaczęły być postrzegane jako zabytki sztuki obronnej. Po sporządzeniu w latach 70. XX w. pierwszych dokumentacji konserwatorskich forty zaczęły być wpisywane do rejestru zabytków. Część fortów została uporządkowana przez organizacje społeczne i osoby prywatne.
Źródło: niezalezna.pl
