Ciekawostki turystyczne: Kraina otwartych okiennic

Zamieszkująca te tereny ludność prawosławna białoruskiego pochodzenia kultywuje swój folklor. Zachowała się tu jeszcze specyficzna gwara o cechach ukraińskich, a także tradycje i obrzędy ludów pogranicza. Na szczególna uwagę zasługują znajdujące się tu zabytkowe cerkwie: w Socach z początku XX wieku, w Trześciance parafialna z 1864r. i cmentarna z początku XIX wieku oraz w Puchłach z 1913 r. Cerkiew w Puchłach jest jednym z najpiękniejszych obiektów sakralnych doliny Narwi, która zasłynęła z objawień cudownej ikony Matki Boskiej Opiekuńczej i licznych uzdrowień. Kraina Otwartych Okiennic jest projektem realizowanym przez Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Projekt ten działa od 2001 roku. Został stworzony po to, aby zachować krajobraz kulturowy doliny rzeki Narew oraz miejscowości położonych w sąsiedztwie Puszczy Białowieskiej.

Trześcianka, wieś  położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew. Leży w dolinie rzek Rudnia i Małynka (prawe dopływy rzeki Narew), przy drodze wojewódzkiej nr 685, pomiędzy miejscowościami Żywkowo i Ancuty..
Pierwsze informacje o miejscowości Trześcianka pochodzą z końca XV wieku, kiedy to istniał dwór Trościanica, położony przy szlaku z Litwy do Korony.

W XIX wieku wieś znana była jako prężnie działający ośrodek oświaty cerkiewnej. W pobliskim uroczysku Stawok mieścił się kompleks zabudowań szkolnych, słynnego w całym Imperium Rosyjskim Seminarium im. Świętych Cyryla i Metodego. Placówka działała do wybuchu I wojny światowej. 

W 1915 roku wszyscy mieszkańcy wsi zostali masowo ewakuowani przez władze carskie w głąb Rosji. Powroty do rodzinnej wsi rozpoczęły się dopiero po 1919 roku i trwały z różną intensywnością przez następne dziesięciolecie. Należy zaznaczyć, że znaczna część mieszkańców już nigdy nie powróciła z Rosji. 

W latach 60., 70. i 80. XX w. większość mieszkańców wsi emigrowała do aglomeracji miejskich. Na fali tych trendów demograficznych pod koniec lat 90. zlikwidowano w Trześciance szkołę podstawową. W 2011 roku wieś zamieszkiwało 265 osób.
Przez Trześciankę przebiega Podlaski Szlak Bociani, Podlaski Szlak Kulturowy "Drzewo i Sacrum" oraz Szlak Świątyń Prawosławnych. Ponadto ze względu na częściowo zachowaną unikalną architekturę drewnianą wieś włączono do szlaku Krainy Otwartych Okiennic. Część drewnianych domów posiada znaczną wartość artystyczną. Ponad 90 procent rdzennych mieszkańców Trześcianki nosi nazwiska zakończone przyrostkiem - uk. 

Choć starsi mieszkańcy Trześcianki w większości deklarują białoruską tożsamość narodową, to określają się jako Tutejsi i w rzeczywistości używają unikalnego dialektu zachodniopoleskiego języka ukraińskiego (ukraińskiej gwary podlaskiej). Trześcianka, obok wsi Białki, stanowi najdalej wysuniętą na północ, a tym samym jedną z niewielu położonych na północ od rzeki Narew, miejscowości na mapie ziem ukraińskiego kręgu językowo-kulturowego. Aktualnie język ten używany jest już jedynie przez starsze pokolenie mieszkańców Trześcianki, w związku z czym przewiduje się jego całkowity zanik w najbliższej przyszłości.

Soce zabytkowa wieś w północno-wschodniej Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew. Leży nad rzeką Rudnią (prawy dopływ rzeki Narwi). Miejscowość znajduje się ok. 30 km na południowy wschód od Białegostoku i 30 km na północny zachód od Hajnówki.

Ze względu na wyjątkowo dobrze zachowaną tradycyjną drewnianą architekturę, wieś stanowi jedną z miejscowości Krainy Otwartych Okiennic.

Soce zamieszkują autochtoniczni Rusini podlascy wyznający prawosławie i na co dzień posługujący się dialektem zachodniopoleskim języka ukraińskiego (ukraińską gwarą podlaską), przesiąkniętym elementami polskimi, białoruskimi i częściowo rosyjskimi. Ten specyficzny język mieszkańców Soc uznać należy obecnie za zagrożony wymarciem, gdyż umiejętność posługiwania się nim ograniczona jest do grupy osób w podeszłym wieku i nie jest on przekazywany młodszym pokoleniom.
Wieś w 2011 roku zamieszkiwało 99 osób.

W latach 60., 70. i 80. XX wieku większość mieszkańców emigrowała do aglomeracji miejskich, co spowodowało proces wyludnienia wsi widoczny po dzień dzisiejszy. Na fali tych trendów demograficznych na przełomie lat 60. i 70. zlikwidowano szkołę podstawową, a młodzież szkolną skierowano do oddalonej o 3 kilometry szkoły w Trześciance, zaś po likwidacji i tej placówki w latach 90. jej uczniów przyłączono do zespołu szkół w Narwi. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Wieś Soce znajduje się w okolicy obfitującej w dobrze zachowane oryginalne zespoły zabudowy drewnianej. Nieopodal znajdują się takie miejscowości jak: Trześcianka, Ciełuszki czy Kaniuki. Pierwsza z nich, podobnie jak Soce, także posiada status zabytku.
W Socach zachował się tradycyjny układ dwuczęściowej wsi szeregowej. Oznacza to, że miejscowość składa się z dwóch równoległych do siebie zwartych osad tzw. ulicówek, pomiędzy którymi przepływa rzeka Rudnia. Taki układ wsi szeregowej wynika z tego, iż spiżarnie lokowane były po północnej (chłodniejszej) stronie chaty, dla ułatwienia przechowywania żywności.

W Socach niemal wszystkie budynki gospodarcze i mieszkalne są drewniane. W ogromnej części z nich zachowała się bogata dekoracja snycerska w formie nad- i podokienników, okiennic, wiatrownic, narożników oraz ozdobne oszalowania elewacji i szczytów chłopskich chałup. W Socach można podziwiać komponującą się w kwadraty, trójkąty czy romby szalówkę, wycinane w drewnie ornamenty roślinne, hafty, krzyże czy motywy zwierzęce. Ornamentyka ta, niespotykana w innych regionach Polski, nawiązuje do zdobnictwa stosowanego w rosyjskim budownictwie ludowym. Należy dodać, że specyfiką wyróżniają się również same gospodarstwa: niewielkie, wąskie i podłużne, na planie prostokąta, na które  prócz domostw składają się głównie: chlew, kurnik, szopa i stodoła, czasem także spichlerz i dodatkowa obora.

 

 

Źródło: niezalezna.pl

#Kraina otwartych okiennic