Ciekawostki turystyczne: Katowice - Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego
Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego w Katowicach jest powiązany z powrotem w 1922 r. części historycznego Górnego Śląska do Polski. Prestiżowa inwestycja architektoniczna, odpowiadająca aspiracjom władz państwowych, stała się materialnym znakiem nowej sytuacji politycznej i silniejszej pozycji samych Katowic. W 2017 roku Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego został uznany za pomnik historii.
Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego w momencie budowy był największym budynkiem administracyjnym w kraju, a także pierwszym budynkiem o charakterze parlamentarnym w odrodzonym Państwie Polskim i jedynym łączącym funkcje siedziby parlamentu i władzy wykonawczej.
Budowle zrealizowano wg projektów wyłonionych w ogólnopolskich konkursach architektonicznych, uchodzących za jedne z najważniejszych w międzywojennej Polsce, w których udział wzięli czołowi rodzimi architekci.
Patriotyczna wymowa założenia znalazła odzwierciedlenie w formach architektonicznych. Już w warunkach konkursowych postawiono wymóg aby unikać uchodzących w owym czasie za „pruskie” form gotyckich. Do realizacji wybrano natomiast projekty, w których zastosowano formy kojarzone z polskością. Szczególna symbolika cechuje Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego. Jego polskość podkreśla klasycyzująca architektura nawiązująca do monumentalizmu okresu Królestwa Polskiego oraz motywy ludowe przetworzone w duchu dwudziestolecia międzywojennego - utożsamiane wówczas ze stylem narodowym. Ponadto zastosowano rozwiązania inspirowane czasami „złotego wieku” w sztuce polskiej: reprezentacyjną klatkę schodową otoczoną krużgankami oraz ryzality kojarzące się z zamkowymi basztami lub alkierzami pałacowymi.
W czerwcu 1922 r. na odzyskanej części historycznego Górnego Śląska, powstało autonomiczne województwo śląskie II RP z utworzonym na mocy Statutu Organicznego Województwa Śląskiego (ustawa konstytucyjna Sejmu Ustawodawczego z 15 VII 1920 r.) jednoizbowym Sejmem, Radą Wojewódzką oraz odrębnym Skarbem. Wkrótce po wprowadzeniu polskiej administracji, zapadła decyzja o konieczności budowy gmachu Województwa i Sejmu Śląskiego z siedzibą w Katowicach.
W 1923 r. rozpisano ogólnopolski konkurs na projekt gmachu. Zwyciężyła koncepcja autorstwa architektów krakowskich: Kazimierza Wyczyńskiego, Stefana Żeleńskiego, Piotra Jurkiewicza i Ludwika Wojtyczki. Budowę gmachu zakończono w 1929 r., ale prace wykończeniowe we wnętrzach trwały do 1932 r. Zgodnie z założeniem, prowadziły je głównie polskie firmy i polscy wykonawcy. Przy budowie użyto nowoczesnych rozwiązań i materiałów o najwyższej jakości, mających zapewnić szczególną trwałość obiektu. Nie zachował się oryginalny wystrój większości wnętrz. Na skutek przekształceń użytkowych dokonanych podczas II wojny światowej oraz zmian powojennych, część wyposażenia uległa rozproszeniu.
Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego znajduje się w południowej części śródmieścia Katowic. Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego powstał na planie czworoboku z silnie zryzalitowanymi narożami. W przestrzeń dziedzińca, znajdującego się wewnątrz budynku, wkomponowano półkolistą w rzucie Salę Sejmową przykrytą kopułą. Budynek ma sześć kondygnacji: parter w pasie cokołu, cztery kondygnacje pięter i ostatnie piętro znajdujące się w partii zwieńczenia. Pogrążony dach ukryty jest za murem attyki. Głównym akcentem dekoracyjnym elewacji ryzalitów są gładkie pilastry w wielkim porządku oraz płaskorzeźbiony pas na wysokości kapiteli pilastrów, obiegający wszystkie elewacje. Motywami dekoracyjnymi w obszarze pasa są orły legionowe, rózgi liktorskie, kartusze z monogramem RP i herby miast śląskich. Wejście główne do budynku znajduje się w elewacji zachodniej.
Architektura gmachu, zgodnie z założeniami, była wielofunkcyjna. Gmach w nowatorski sposób połączył w obrębie zwartej kubatury pomieszczenia sejmowe, biura urzędu wojewódzkiego oraz apartamenty mieszkalne marszałka i wojewody. Nie licząc Sali Sejmowej i paradnej klatki schodowej umieszczonych w centralnej części gmachu, wszystkie pomieszczenia reprezentacyjne, m.in: Sala Recepcyjna – ob. Marmurowa, Błękitna, Złota, umieszczone zostały w skrzydle głównym (zachodnim) na wysokości drugiej kondygnacji. W ryzalitach znalazły się apartamenty wypoczynkowe i mieszkalne oraz pomieszczenia biurowe: Marszałka Sejmu i Wojewody. Do apartamentów przylegały, znajdujące się w skrzydłach południowym i północnym, ciągi pomieszczeń służbowych związanych z urzędami Marszałka Sejmu i Wojewody (po wojnie służyły jako pomieszczenia biurowe), z salą konferencyjną Śląskiej Rady Wojewódzkiej na końcu skrzydła północnego.
Pomieszczenia reprezentacyjne gmachu odznaczały się bogactwem oraz różnorodnością wystroju, natomiast część urzędnicza utrzymana została w eleganckim i skromnym stylu biedermeier przepuszczonym przez pryzmat art déco. Najważniejszym pomieszczeniem w budynku jest Sala Sejmowa. Wejście do niej poprzedza paradna klatka schodowa. Kompozycyjnie nawiązuje do klasycznych amfiteatrów greckich. Jest to dwukondygnacyjna sala wyłożona sztucznym białym marmurem, założona na planie półkola i nakryta szklaną eliptyczną kopułą. Na pierwszej kondygnacji znajduje się miejsce obrad z ławami rozlokowanymi we wznoszących się i rozchodzących promieniście sektorach względem centralnego punktu prezydium. Kondygnację drugą stanowi wsparta na filarach galeria dla publiczności obserwującej obrady (ta część Sali zachowała się w nienaruszonym stanie).
Półokrągła ściana Sali Sejmowej zaakcentowana została pięcioma dekoracyjnymi portalami prowadzącymi do kuluarów. W przestrzeniach pomiędzy nimi ustawiono odlane z brązu popiersia krzewicieli polskiej myśli narodowej na Śląsku: Karola Miarki (1825-1882), Juliusza Ligonia (1823-1889), Pawła Stalmacha (1824-1891) i ks. Józefa Londzina (1862-1929), autorstwa wielkopolskiego artysty Marcina Rożka. W latach 80. XX w. oryginalne rzeźby, zniszczone podczas II wojny światowej, zastąpiono pracami rzeźbiarza Augustyna Dyrdy.
Źródło: niezalezna.pl
