Ciekawostki turystyczne: Kanał Elbląski
Kanał Elbląski – żeglowna droga wodna na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. W 1978 fragment kanału uznano za zabytek techniki, natomiast w 2011 został uznany za pomnik historii. Kanał Elbląski w 2007 r. w plebiscycie „Rzeczpospolitej” został uznany za jeden z siedmiu cudów Polski.
Kanał łączy jezioro Druzno z Drwęcą oraz z jeziorem Jeziorak. Z Druzna, poprzez rzekę Elbląg z Zalewem Wiślanym, a także przez Kanał Jagielloński, Nogat i Wisłę z Morzem Bałtyckim.
Kanał Elbląski jest liniową budowlą hydrotechniczną o wybitnych rozwiązaniach z zakresu hydrotechniki, mechaniki, a także szczególnych wartościach poznawczych, przyrodniczych i krajobrazowych.
Jego budowę rozpoczęto w 1844 r. z myślą o usprawnieniu śródlądowego transportu drewna z lasów Warmii oraz innych płodów rolnych do portu w Elblągu. Do dzisiaj kanał funkcjonuje w niezmienionej postaci, a wykorzystywany jest, niemal wyłącznie, dla ruchu turystycznego.
Budowla stanowi infrastrukturę ściśle powiązanych ze sobą elementów. W jej obrębie znajduje się: 5 pochylni, 4 śluzy, 4 bramy ochronne-przeciwpowodziowe, 3 jazy, zabudowa usprawniająca funkcjonowanie kanału, kanały obiegowe, systemy zaopatrzeniowe w wodę oraz towarzyszące budynki administracyjne i mieszkalne pracowników kanału. Specjalnie na potrzeby trasy zaprojektowano także zespoły zieleni.
Kanał Elbląski jest świadectwem technik wykorzystywanych w XIX w. do usprawniania żeglugi śródlądowej i odpowiedzią na światowy postęp inżynierii. Wzniesiono go w latach 1844-81. Podstawowym problemem technicznym przy opracowywaniu koncepcji kanału było pokonanie 99,15 m różnicy wysokości między jeziorem Druzno a Buczyńcem. Wysokość tę zniwelowano poprzez wprowadzenie pochylni rozmieszczonych na długości ok. 10 km. Przy budowie kanału zastosowano autorskie udogodnienia wodooszczędną pochylnię z tzw. suchym grzbietem, gdzie jednostka pływająca ułożona na specjalnym wózku przeciągowym pokonuje różnicę poziomów po ułożonym po pochylni torowisku. Zrzut wody wykorzystywany jest jako napęd dla koła wodnego, które za pośrednictwem stalowych lin porusza wózek z zacumowanym statkiem. To pionierskie osiągnięcie ma swoje miejsce w historii techniki budownictwa wodnego, a pochylnie Kanału Elbląskiego stały się modelowym rozwiązaniem pochylni podłużnej.
Ewenementem na skalę światową jest fakt, że od ponad 140 lat wraz z jego oryginalnymi urządzeniami i budowlami jest nieustająco wykorzystywany. Wprawdzie, na przestrzeni dziesiątek lat dokonywano napraw, remontów i przebudów poszczególnych mechanizmów, ale działania te miały na celu utrzymanie kanału w ruchu i nie zmieniły założonych w projekcie parametrów trasy, przekrojów, głębokości oraz profili, maszyn, budowli technicznych. Warto zaznaczyć, że remonty wykonywało się na zasadzie odtworzeniowej. Potrzebne elementy mechanizmów odlewało się przy użyciu przechowywanych do tego celu modeli odlewniczych.
Z czasem, światowy postęp w dziedzinie konstrukcji usprawniających żeglugę rozpropagował tzw. pochylnie mokre. Z budowli hydrotechnicznych stosujących pochylnie o suchym grzbiecie, zachowały się do dzisiaj Kanał Elbląski oraz kanał Morrisa. Wprawdzie rozwiązanie amerykańskie ma największy systemem pochylni, jednak budowla ta nie funkcjonuje już w swojej pierwotnej formie. Zamknięto ją w 1922 r. natomiast Kanał Elbląski działa nieprzerwanie.
Kanał Elbląski jest wyjątkową i jedyną w swoim rodzaju budowlą. Stanowi istotny wkład w dziedzictwo kulturowe naszego kraju. Jest ponadto, unikatem na skalą światową, ponieważ zachowała się w pierwotnej postaci, jako jedyny na świecie nieprzerwanie działający kanał wykorzystujący system zabytkowych pochylni typu suchy grzbiet.
Jego długość wynosi 84,2 km: odcinek jezioro Druzno – śluza Miłomłyn, długości 52,0 km; odcinek Miłomłyn – Iława, długości 32,2 km. Całkowita długość kanału z odgałęzieniami wynosi 151,7 km.
Łączna suma różnic poziomów na śluzach i pochylniach wynosi 103,4 m.
Parametry kanału: minimalna szerokość: 7 m, szerokość najwęższej śluzy – 3,2 m (Śluza Ostróda),maksymalne wymiary jednostek pływających na wozach pochylni - szerokość przy dnie jednostki – 2,6 m - szerokość jednostki górą – 3,35 m - długość jednostki – 26,8 m.
Śluza z największą różnicą poziomów – Miłomłyn 2,8 m. Pochylnia z największą różnicą poziomów – Oleśnica 24,5 m.
Przy budowie Kanału Elbląskiego wykorzystano jeziora leżące na różnych wysokościach między Ostródą i Zalewem Wiślanym. Różnica poziomów sięga 100 m. Osobliwością na skalę europejską jest zespół 5 pochylni, po których przetacza się statki na platformach ustawionych na szynach. Zastosowane w tym celu szynowe urządzenia wyciągowe napędzane są mechanicznie siłą przepływu wody. Od kanału odgałęzia się kilka szlaków wodnych, m.in. Ostróda – jezioro Szeląg Mały, Ostróda – Jezioro Drwęckie – Drwęca – Wisła.
Ze względu na walory przyrodnicze i kulturowe teren został objęty ochroną prawną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego.
Źródło: niezalezna.pl
