Rudnickie Orlęta – młodzież przeciwko komunie
„Orlęta” z Rudnika nad Sanem założyli na przełomie kwietnia i maja 1947 r. uczniowie miejscowego Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego: Stanisław Mandecki, Władysław Konefał, Lesław Popowicz, Kazimierz Dechnik i Henryk Igras. Nazwę dla organizacji wybrali w trakcie pielgrzymki do Częstochowy, odwołując się do świadectwa patriotyzmu piętnastu starszych szkolnych kolegów poległych w latach 1914-1920 w walkach o wolną Polskę.
Organizacja z Rudnika nad Sanem wyróżniała się liczebnością, należało do niej ponad sto osób oraz długim okresem konspiracji, została bowiem wykryta w październiku 1949 r., a aresztowania jej członków trwały do połowy 1950 r. „Orlęta”posiadały również rozbudowaną strukturę organizacyjną, w której przewidziano również tworzenie placówek żeńskich. Swoistym fenomenem „Orląt” pozostaje także zachowana dokumentacja, wytworzona przez członków organizacji. Materiały te określały zasady funkcjonowania organizacji, zawierały wewnętrzne regulacje i rozporządzenia, a także skierowane zarówno do członków organizacji jak i na zewnątrz materiały propagandowe. Znajdują się wśród nich: prawa, statut, teksty przysięgi i hymnu, instrukcje, rozkazy, raporty, protokoły, ulotki, apele, ostrzeżenia, oskarżenia, referaty, sprawozdania, upoważnienia, plany wypadów, gazetki organizacyjne: „Pobudka” i „Świt”. Tworzą one bogaty materiał źródłowy, który umożliwia odtworzenie kluczowego zespołu idei, które inspirowały młodzież z Rudnika, Niska, Łańcuta i okolic do działań skierowanych przeciwko ideologii i rządom reżimu komunistycznego.
5 maja, w Stalowej Woli, odbyły się uroczystości ku czci młodzieżowej konspiracji antykomunistycznej w rocznicę jej powstania. Do bazyliki pw. Matki Bożej Królowej Polski przybyli parlamentarzyści, władze samorządowe, przedstawiciele rodzin powojennej antykomunistycznej konspiracji młodzieżowej, mieszkańcy miasta i regionu. O godz. 12.00 mszę św. odprawił ks. bp Edward Frankowski. Po mszy prezes IPN dr Jarosław Szarek przedstawił znaczący wkład „Orląt” i konspiracji młodzieżowej w odzyskiwanie wolności przez naszą Ojczyznę. W swoim wystąpieniu przypomniał:
Młode Orlęta Rudnickie… ale w Polsce to tysiące młodych ludzi, którzy powiedzieli sowieckiej władzy nie. W tym czasie, gdzie nie było nadziei, byli zbyt młodzi, żeby walczyć w czasach II wojny światowej, ale wychowani w duchu walki sami walczyli jak umieli, pisząc ulotki.
W kościele otworzono wystawę „Zapomniane ogniwo. Konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich 1944–56”, przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej.
Wystawa przypomina nieznane historie konspiracyjnych organizacji, które były tworzone spontanicznie i niezależnie przez młodzież w latach 1944/1945-1956. Szacuje się, że w tym czasie istniały przynajmniej 972 podziemne związki młodzieżowe, skupiające ok. 11 tys. członków. Zakładali je we wszystkich regionach uczniowie, studenci, młodzi robotnicy i chłopi w wieku 14-21 lat. Przyświecały im te same cele: przekonanie społeczeństwa do kontynuowania oporu i obrony własnego systemu wartości. Zasadniczym jednakże zadaniem było odzyskanie niepodległości, rozumianej jako warunek restytucji wolności osobistej. Projekt IPN ma na celu przypomnieć powojenną działalność członków młodzieżowego podziemia – tytułowego zapomnianego ogniwa w walce o niepodległość Polski z komunizmem.
W dniach 14-27 maja 2019 r. wystawa „Zapomniane ogniwo...” będzie prezentowana w Nisku, w kościele pw. Matki Bożej Fatimskiej przy ul. Tysiąclecia 24.
Źródło: ipn.gov.pl
