Kompromis zamiast wyroku. Taniej, szybciej, mniej stresu…

Wśród Polaków popularne jest przysłowie: „zgoda buduje, niezgoda rujnuje”. Mnóstwo w tym prawdy, a najlepszym potwierdzeniem może być obserwacja przebiegu postępowań toczących się w sądach. Pomiędzy krewnymi lub sąsiadami, konsumentami i przedsiębiorcami, pracodawcą a pracownikiem, czy też szefami firm. Nierzadko mającymi wcześniej dobre relacje, ale zniszczone przez nieporozumienia. Oczywiście, nie sposób uniknąć wszystkich konfliktowych sytuacji, ale niejednokrotnie wystarczyłaby odrobina dobrej woli, aby wyjść z impasu.

Długo jednak pokutowało przekonanie, że tylko sądowy wyrok pozwala rozstrzygnąć spór i definitywnie przyznać rację jednej ze zwaśnionych stron. W ostatnich latach to się powoli zmienia. Polacy coraz częściej szukają kompromisowych rozwiązań. Potwierdzają to liczby – z każdym rokiem przybywa spraw, które zostały zakończone za pomocą mediacji. Można przypuszczać, że to już stały trend, bo dostrzegane są wymierne korzyści. Jakie? O tym w dalszej części publikacji.

Przybywa mediacji

W kwietniu br. Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało raport „Postępowanie mediacyjne w świetle danych statystycznych Sądy Rejonowe i Okręgowe w latach 2006-2020”.  Jego lektura potwierdza tezę o rosnącej popularności mediacji.

Najpierw ogólna informacja: w 2019 roku do sądów powszechnych wpłynęło niemal 18 milionów spraw. Nawet, gdyby wyłączyć wszystkie postępowania wydziałów ksiąg wieczystych, to i tak liczba jest ogromna – około 11 milionów. Natomiast w 2020 roku wpływ wszystkich spraw był znacznie niższy, bo aż o ponad 21 % w stosunku do poprzedniego roku - było to spowodowane pandemią i wynikającymi z tego obostrzeniami, m.in. ograniczeniami w dostępie do sądów.

Z dokumentu wynika, że liczba spraw wpływających do sądów, w których mediacja mogła być  zastosowana w latach 2014-2019 pozostawała na zbliżonym poziomie – około 2 500 tys. spraw. W zeszłym roku było ich niespełna dwa miliony.

W raporcie podkreślono: „W roku 2020 wskaźnik mediacji, czyli odsetek spraw skierowanych do mediacji w stosunku do wszystkich spraw wpływających do sądu, w których mediacja może być zastosowana w stosunku do lat poprzednich osiągnął rekordowy wynik, to znaczy 1,6%”.

MEDIACJE GRAFIKA 2013-2020 (źródło Ministerstwo Sprawiedliwości)

A jak wyglądała sytuacja w liczbach bezwzględnych dotyczących wszczętych postępowań mediacyjnych? Wyraźny jest stały trend.

„W roku 2020 w stosunku do roku 2013 liczba spraw skierowanych do mediacji wzrosła ponad dwukrotnie z 13 370 do 31 162 sprawy. Należy podkreślić, że wzrosła także ponad dwukrotnie liczba skutecznych mediacji z 3 836 w roku 2013 do 7 963 roku 2020. Wskaźnik skuteczności mediacji, czyli odsetek skutecznych mediacji w ogólnej liczbie spraw skierowanych do mediacji kształtował się na poziomie 25,6%”.

Jeszcze wyraźniej rosnącą rolę mediacji widać dzięki analizie spraw cywilnych – liczba ugód zawartych wzrosła w latach 2013-2020 niemal pięciokrotnie.
„Wskaźnik ugód w sprawach cywilnych w mediacjach podjętych w roku 2020 osiągnął wysoki wynik - 32,13%” – podkreślono w raporcie.

Czym jest mediacja?

O systematycznie rosnącej roli polubownego rozwiązywania konfliktowych sytuacji świadczy również fakt, że już w kwietniu 2011 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych ustanowiło Międzynarodowy Dzień Mediacji. Celem była popularyzacja instytucji mediacji i procedur umożliwiających wyjaśnianie sporów poza sądową salą. Oczywiście, obchodzony jest również w Polsce - w tym roku przypadł na czwartek 21 października.

Na czym polega rola mediacji? I dlaczego jest tak ważna?
„To sposób na wypracowanie satysfakcjonującego strony rozwiązania sporu na drodze dobrowolnych i poufnych rozmów” – tłumaczy Ministerstwo Sprawiedliwości. - „Rozmowy te prowadzi mediator - bezstronna i neutralna osoba trzecia. Do jego zadań, w czasie trwania mediacji, należy wspieranie komunikacji, łagodzenie ewentualnego napięcia lub stresu i pomoc w osiągnięciu porozumienia”.

Z kolei sędzia w stanie spoczynku Teresa Renata Bodys, koordynator ds. mediacji Sądu Okręgowego w Zamościu, zwraca uwagę, iż w krajach rozwiniętych taka forma rozwiązywania sporów ma stuletnią tradycję, a w Polsce mediacja zaczęła funkcjonować – jako instytucja prawa prowadząca do zawarcia ugody – od 1991 r., ale początkowo obowiązywała w bardzo ograniczonym zakresie. Dotyczyła jedynie sporów zbiorowych wynikających ze stosunku pracy. Z czasem mediację wykorzystywano w coraz szerszym zakresie: w postępowaniach cywilnych, w sprawach rodzinnych i nieletnich, a także mających charakter postępowań administracyjnych.

„Mediacja jest alternatywnym sposobem rozwiązania sporu, mającym charakter polubowny, przeprowadzana jest według regulacji prawnych lecz dobrowolnie, poza salą sądową przed profesjonalnym mediatorem” – wyjaśnia sędzia Bodys w publikacji zamieszczonej na stronie zamojskiego sądu. – „Efektem mediacji jest ugoda zawarta przed mediatorem, która w większości kategorii sporów zatwierdzona przez sąd nadaje się do wykonania podobnie jak wyrok sądowy czy ugoda zawarta przed sądem. Jej zaletą jest szybkie i zdecydowanie tańsze od procesu sądowego zakończenie sporu”

- podkreśliła.

Natomiast w Kodeksie postępowania cywilnego, w dziale II dotyczącym postępowań przed sądami pierwszej instancji, jest artykuł 1831 poświęcony „istocie mediacji”. W czterech paragrafach zawarto kluczowe zasady:

§ 1. Mediacja jest dobrowolna.
§ 2. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art. 1836 wszczęcie mediacji § 1.
§ 3. W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora.
§ 4. Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy.

W następnym odcinku o zasadach mediacji i jej finale, a także o tym kto może zostać mediatorem

 

Źródło: niezalezna.pl