Ciekawostki turystyczne: Przedborski Park Krajobrazowy

Przedborski Park Krajobrazowy – utworzony w 1988 r., rozpościera się od doliny Czarnej Włoszczowskiej na południu po północną część Pasma Przedborsko-Małogoskiego. Jego powierzchnia wynosi 165,53 km². Jego otulina zajmuje 184,66 km², a funkcję tę spełnia Przedborski Obszar Chronionego Krajobrazu.

ps | Niezalezna.PL

Obelisk we wsi Żeleźnica upamiętniający miejsce wypadku króla Polski Kazimierza Wielkiego

I, Scythian; creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0

Do największych jednostek osadniczych należą miasto Przedbórz, wsie Oleszno i Góry Mokre. Pozostałe miejscowości są niewielkie z zabudową rozproszoną wśród pól lub ciągnącą się wzdłuż dróg.
Park leży w obrębie Wyżyny Małopolskiej. Od północy graniczy bezpośrednio z Wzniesieniami Południowomazowieckimi, leżącymi w obrębie Nizin Środkowopolskich.

W krajobrazie parku dominuje Pasmo Przedborsko-Małogoskie, będące przedłużeniem Gór Świętokrzyskich i jednocześnie jego osią. Pilica, która płynie południkowo, stanowi zachodnią granicę Przedborskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Główny dopływ Pilicy na terenie Parku stanowi Czarna Włoszczowska.

Pomiędzy Przedborzem a przełomem Czarnej Włoszczowskiej pod wsią Zamoście grzbiet piaskowcowy wznosi się ponad 120 m ponad przyległe od wschodu niziny i 80-100 m ponad faliste i zwydmione obszary po jego zachodniej stronie. Dno przełomu w Zamościu leży na poziomie 220 m, a najwyższe wzniesienia to Fajna Ryba (347 m n.p.m.), Góra Kozłowa (336 m n.p.m.) i Góra Krzemycza (334 m n.p.m.).

Po zachodniej stronie grzbietu piaskowcowego biegnie nieciągły grzbiet wapienny. Na powierzchni ukazują się tylko jego najwyższe kulminacje – Góra Bukowa (335 m n.p.m.) i Góra Krzemyk (332 m n.p.m.) – reszta grzbietu wapiennego ukryta jest pod młodszymi osadami.

W południowo-wschodnim odcinku pasma, od wsi Zamoście przez Oleszno po Świdno, grzbiety są niższe i zmienia się ich sekwencja: wapienie zajmują wschodnią część pasma, a piaskowce tworzą grzbiet zachodni. Najwyższe wzniesienia to Góra Świdzińska (311 m n.p.m.), piaskowce i Góra nad Świdnem (300 m n.p.m.), wapienie. Na południowy wschód od Świdna pasmo jest przecięte następną doliną przełomową w poziomie 230 m.

Charakterystycznym składnikiem parku są torfowiska oraz obszary podmokłe. Są to niestety najbardziej zagrożone i najszybciej znikające ekosystemy parku. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu zajmowały setki hektarów. Największy wpływ na niszczenie torfowisk miały melioracje, w wyniku których osuszono ponad 90% tych terenów. Konsekwencją są obecne zmiany zachodzące na ocalałych jeszcze torfowiskach. Polegają one na przyspieszonej sukcesji roślinności, a jej efektem jest zarastanie torfowisk roślinnością krzewiastą.

Lasy zajmują ok. 68% powierzchni parku. Są to przeważnie drzewostany sosnowe na siedlisku borów mieszanych, przeplecione olsami i borami bagiennymi. Występują także większe powierzchnie grądów, buczyn i dąbrów świetlistych. W dolinach rzecznych spotyka się łęgi olszowo-jesionowe, a w bagnistych zagłębieniach – partie olsów. Na uwagę zasługuje udział jodły w wielogatunkowych drzewostanach, a także stanowiska rzadkiego cisa. Na nasłonecznionych zboczach wzgórz Pasma Przedborsko-Małogoskiego występują murawy kserotermiczne oraz ciepłolubne zarośla z udziałem tarniny, kaliny, róż, głogu, derenia świdwy, ligustru i jałowca. Na terenie parku znajduje się kilka par drzew pozornie zrośniętych: zrost sosny z dębem szypułkowym w uroczysku Rączki i zrost sosny z brzozą brodawkowatą przy gajówce Stara Wieś. W północno-wschodniej części Parku znajdują się większe obszary torfowisk, z największym bagnem Piskorzeniec.

Flora Parku liczy ponad 900 gatunków roślin naczyniowych, w tym 39 gatunków rzadkich i chronionych. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują gatunki stepowe i ciepłolubne. Na torfowiskach w parku rośnie wiele reliktowych gatunków roślin bagiennych.

W lasach parku żyją duże ssaki leśne: łoś, jeleń, sarna, dzik i borsuk. W rzekach żyje wydra, a w uroczysku Piskorzeniec introdukowane zostały bobry. Spośród mniejszych gatunków występują tu: gronostaj, łasica oraz ryjówki malutka i aksamitna. Występuje tu 168 gatunków ptaków, z czego 98 należy do awifauny lęgowej. Najrzadsze z nich to: bielik, rybołów, orlik krzykliwy, błotniak łąkowy, bocian czarny, żuraw, cietrzew, płomykówka, bąk, kulik wielki, rycyk, dzięcioł zielonosiwy, zimorodek i podróżniczek. Wśród ryb występują głównie gatunki pospolite, z rzadszych stwierdzono tu sumika karłowatego i amura białego. W Parku znajdują się także stanowiska rzadkich i chronionych bezkręgowców: mieniaka tęczowca, tęcznika mniejszego, biegaczy łysego, zielonozłotego i fioletowego oraz trzmieli rudoszarego i łąkowego.
W 1992 roku odkryto nad Pilicą czaszkę tura.

Rezerwaty przyrody: Bukowa Góra, Murawy Dobromierskie, Piskorzeniec, Czarna Rózga, Oleszno.

Na terenie parku i w jego otulinie spotyka się ciekawe obiekty przyrodnicze w postaci użytków ekologicznych: buczyna w Jeżowcu, Czerwony Kamień, wzgórze w uroczysku Rączki (290 m n.p.m.), Dąbrowa Świetlista w Gustawowie, góra Fajna Ryba (346 m n.p.m.), Jurajskie Wzgórze koło Oleszna (274 m n.p.m.) – woj. świętokrzyskie, Majowa Góra w Woli Przedborskiej (244 m n.p.m.), modrzewie w uroczysku Gustawów, stare dęby i pełnik europejski w uroczysku Gustawów.