Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... oknówce?

Zamieszkuje niemal całą Eurazję oraz część północnej Afryki. Zimuje w Afryce Subsaharyjskiej i w tropikalnej części Azji. 

Na oknówkę poluje m.in. kobuz i tak jak inne ptaki jest atakowana przez pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne, takie jak pchły i roztocza, jednak jej zasięg występowania jest szeroki, a liczebność populacji wysoka, co sprawia że nie jest zagrożona w skali światowej. 

Jaskółka oknówka występuje na rozległym obszarze, szacowanym na 10 milionów kilometrów kwadratowych. Populację europejską szacuje się na 20–48 milionów osobników. Europie liczebność populacji wykazuje trend zniżkujący.

Preferowanym siedliskiem oknówki jest otwarty teren z niską roślinnością, taki jak pastwiska, łąki i pola uprawne, najlepiej w pobliżu wody. Chociaż gatunek występuje również w górach. Znacznie częściej występuje w miastach w porównaniu do jaskółki dymówki, gnieździ się nawet w centrach miast, jeśli powietrze jest wystarczająco czyste. Oknówka jest mniej widoczna niż zimujące dymówki, ponieważ zwykle lata wyżej i prowadzi bardziej wędrowny tryb życia. 
 
Migracja niesie ze sobą zagrożenia; w 1974, kilkaset tysięcy ptaków tego gatunku znaleziono martwych lub umierających w szwajcarskich Alpach i okolicach, zaskoczonych przez obfite opady śniegu i niskie temperatury. Przeżycie dorosłych osobników podczas jesiennej migracji zależy głównie od temperatury i opadów atmosferycznych.

Oknówka zwyczajna powraca na tereny lęgowe kilka dni po pierwszych dymówkach. W Polsce występuje jako liczny ptak lęgowy, lokalnie nawet bardzo liczny. Licznie występuje w całym kraju w trakcie migracji. Przeloty od kwietnia i maja, a odloty od końca sierpnia do połowy października. Ostatnie jaskółki są widywane jeszcze w listopadzie. Nie są spotykane podczas zimy. 

Brak dymorfizmu płciowego – obie płci tego samego rozmiaru. Ogon znacznie mniej wcięty niż u dymówki. Upierzenie – wierzch ciała czarny z metalicznym połyskiem, spód, brzuch i kuper biały (nad ogonem znajduje się duża prostokątna biała plama), szare podgardle. Młode pozbawione są połysku – bardziej matowe od góry, a od spodu białawe z brązowym odcieniem. Wielkością dorównuje prawie wróblowi, a wyraźniej mniejsza jest od jerzyka.

Choć mylona czasem z dymówką różni się od niej na pierwszy rzut oka. Oknówka w przeciwieństwie do dymówki ma nogi pokryte białymi piórami aż do pazurków. Poza tym jest nieco mniejsza, bardziej krępa, ma metalicznie niebieski wierzch ciała, a spód czysto biały. W locie różnicę widać po płytszym wcięciu ogona i białym kuprze. Nieco inaczej wygląda gniazdo jaskółki oknówki i czasem odmienna jest jego lokalizacja.

Oknówka, podobnie jak inne jaskółki, świetnie, zwinnie lata i w powietrzu spędza każdego dnia wiele godzin. Wznosi się wyżej niż dymówki, rzadziej szybuje, a częściej trzepoce skrzydłami i w powietrzu przelatuje od nich szybciej. Rzadziej natomiast leci tuż nad ziemią. Na ziemię zlatuje tylko po to, by zebrać materiał budulcowy (błoto) na gniazdo. Chodzi po niej niezgrabnymi krokami. Nocuje w gromadach w koronach drzew i krzewach. Nie boi się człowieka (w bezpośredniej jego obecności zakłada gniazda), choć pozostaje wobec niego ostrożna.

Jej śpiew słychać głównie na dachach i gdy leci w powietrzu. Jej cichy świergot jest mniej melodyjny niż u dymówki. Głos wabiący brzmi jak „czrr czrr sier sier”, a w locie „crip”. Zawołanie alarmowe to przenikliwe „tsir”.

Gatunek pojawia się na najbardziej zurbanizowanych terenach – głównie miasta, śródmieścia, w tym miejskie blokowiska (dymówka tak zaludnione obszary pomija).

Na obszarach rolniczych zagęszczenie znacznie może się wahać – wynosi od kilku do kilkunastu par lęgowych przypadających na 1 km2. W miastach te wartości są zupełnie inne – w niektórych na badanych powierzchniach naliczono nawet ponad 500 par lęgowych. Latem nad większymi zbiornikami widuje się koncentracje oknówek liczące setki osobników, a nawet tysiące. 

Oknówka pierwotnie gniazdowała na klifach i w jaskiniach, także i dziś można spotkać gniazdujące kolonie na klifie, z gniazdami pod zwisającymi skałami. Obecnie w dużej mierze wykorzystuje ludzkie konstrukcje, takie jak mosty i domy. W przeciwieństwie do dymówki wykorzystuje zewnętrze budynków mieszkalnych, a nie wnętrze stodoły lub stajni. Gniazda buduje się na styku pionowej powierzchni i zwisu, np. na okapie domu, aby można je było wzmocnić poprzez przymocowanie do obu płaszczyzn.
Gniazdo jest schludną, zamkniętą wypukłą czaszą przymocowaną poniżej wystającej półki, z wąskim otworem u góry. Jest budowane przez obie płcie z błota zebranego w dzioby i wyłożone trawami, włosami lub innymi miękkimi materiałami. Błoto, dodawane w kolejnych warstwach, jest zbierane ze stawów, strumieni lub kałuż.

Wróble często próbują przejąć gniazdo podczas budowy, oknówki odbudowują je gdzie indziej, jeśli to im się uda. Wejście na górze czaszy jest tak małe, że kiedy gniazdo jest gotowe, wróble nie mogą go przejąć.

Zaleca się budowę specjalnych skrzynek lęgowych, ułatwiających zasiedlanie nowych miejsc i pozwalających wyprowadzić lęgi z miejsc niepożądanych (np. wejścia na dworzec kolejowy). W takich miejscach można też zamocować osłony dla przechodzących (najlepiej 50 cm pod gniazdem) i aby uchronić budynek od zabrudzenia.

Oknówka wykazuje tendencję do lęgów w koloniach, gdzie gniazda można budować w bliskim kontakcie z innymi osobnikami. Wielkość kolonii mniejsza niż 10 gniazd jest typowa, ale istnieją udokumentowane kolonie z tysiącami gniazd. Zazwyczaj składają cztery lub pięć białych jaj. Samica wysiaduje jaja przez większość czasu inkubacji, która zwykle trwa 14–16 dni. Nowo wyklute pisklęta po kolejnych 22–32 dniach, w zależności od pogody, opuszczają gniazdo. Młode pisklęta przebywają z rodzicami i są karmione przez około tydzień po opuszczeniu gniazda. Czasami ptaki jednoroczne z pierwszego lęgu pomagają w karmieniu drugiego lęgu.

Zwykle co roku występują dwa lęgi, gniazdo jest ponownie wykorzystywane dla drugiego lęgu, a następnie naprawiane i ponownie wykorzystywane w kolejnych latach. Średni wskaźnik przeżycia dorosłego ptaka wynosi nieco poniżej 40%, ale w przedziale od 25% do 70%. 

Chociaż odnotowano osobniki w wieku 10 i 14 lat, większość przeżywa krócej niż pięć lat. 
Przez tygodnie po opuszczeniu gniazda młode gromadzą się w stale rosnących gromadach, które wraz z upływem sezonu można zobaczyć, zbierające się na drzewach, dachach lub na drutach. Do końca października większość jaskółek opuszcza obszary lęgowe w zachodniej i środkowej Europie, choć widok ptaków w listopadzie i grudniu nie jest rzadki, a dalsza migracja na południe i tak kończy się później.

Po połączeniu w pary pozostają razem, aby rozmnażać się do końca życia; jednak kopulacje poza parą są powszechne, co powoduje, że gatunek ten jest genetycznie poligamiczny, mimo że jest monogamiczny społecznie. 

W Europie pożywienie oknówki, w większej niż u dymówek części, stanowią mszyce i małe muchy. 
Gatunek ten poluje na średniej wysokości 21 m w sezonie lęgowym, ale niżej w deszczowych warunkach. Tereny łowieckie są zwykle w zasięgu 450 m od gniazda, oknówki preferują otwarte tereny lub wodę, ten ostatni teren szczególnie przy złej pogodzie, ale podążają także za pługiem lub dużymi zwierzętami, aby złapać wypłoszone owady. 

Chociaż oknówka jest czasami celem polowań kobuza, jej umiejętności powietrzne pozwalają na uniknięcie większości drapieżników.

Gatunek bardzo skorzystał na wycinaniu lasów, gdyż spowodowało to wytworzenie otwartych siedlisk które on preferuje. Skorzystał również na zasiedleniu rozległych terenów przez ludzi, gdyż zyskał mnóstwo odpowiednich i bezpiecznych miejsc na gniazda. Liczebność populacji może ulegać wahaniom jedynie lokalnie.

 Ze względu na chwytanie owadów latających, ptak ten jest zwykle tolerowany przez ludzi, gdy zakłada gniazdo na budynkach, choć odchody gromadzące się poniżej gniazda mogą powodować pewne niedogodności dla ludzi, którzy czasem z tego powodu gniazda niszczą. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

 

 

Źródło: niezalezna.pl

 

#ciekawostki #natura #Jaskółka oknówka