W 1950 roku komuniści rozwiązali Centralny Komitet Żydów Polskich
W chwili wybuchu II wojny światowej w Polsce mieszkało ok. 3,4 mln Żydów, co stanowiło dziesiątą część obywateli. Masowa eksterminacja realizowana przez niemieckiego okupanta przyniosła hekatombę społeczności polskich Żydów. Zagładę przeżyło – w Związku Sowieckim, w ukryciu, w niemieckich obozach, rzadziej na Zachodzie i w innych częściach świata – nie więcej niż 425 tys. polskich Żydów.
Już w 1944 r. na ziemiach polskich opuszczonych przez Niemców w wyniku ofensywy Armii Czerwonej zaczęło się odradzać życie żydowskie. Nowe władze, instalujące się pod sowiecką kuratelą, początkowo wspierały ten proces.
Władze komunistyczne
„Żydom po bestialsku tępionym przez okupanta zapewniona zostanie odbudowa ich egzystencji oraz prawne i faktyczne równouprawnienie” – czytamy w ogłoszonym w lipcu 1944 r. Manifeście Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, czyli marionetkowego quasi-rządu zdominowanego przez komunistów. W składzie PKWN znalazł się m.in. Emil Sommerstein, długoletni poseł na sejm z lat przedwojennych i zarazem znany działacz syjonistyczny. Ponadto przy Prezydium PKWN powołano Referat ds. Pomocy Ludności Żydowskiej.
Tymczasowy Centralny Komitet Żydów Polskich
Jesienią 1944 r. w Lublinie (podawane są różne daty dzienne: 29 października, 4 lub 12 listopada) zawiązał się Tymczasowy Centralny Komitet Żydów Polskich z Sommersteinem na czele. W lutym następnego roku przeniósł się on do Warszawy, a z nazwy zniknęło słowo „Tymczasowy”. Z czasem przyjęto ostateczną nazwę: Centralny Komitet Żydów w Polsce. Komitet prowadził bardzo szeroką działalność: organizował szkolnictwo, opiekę społeczną i zdrowotną, a nawet spółdzielczość, pomagał też Żydom w tzw. repatriacji ze Związku Sowieckiego oraz w legalnych wyjazdach na Zachód i do Palestyny. Innym ważnym zadaniem było tworzenie ewidencji ocalałych z Zagłady. Korzenie w komitecie ma ponadto Żydowski Instytut Historyczny, istniejący do dziś w Warszawie.
W komitecie znaleźli miejsce przedstawiciele różnych ówczesnych stronnictw żydowskich: zarówno komuniści, bundowcy, jak i syjoniści. Było to więc początkowo ciało pluralistyczne, reprezentatywne dla zdecydowanej większości polskich Żydów. Pod koniec lat czterdziestych kontrolę nad strukturami CKŻP przejęli jednak komuniści. Jesienią 1950 r. komitet przestał istnieć. W pewnym zakresie jego zadania przejęło Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce.
Źródło: ipn.gov.pl
