Baza ofiar niemieckich zbrodni II wojny światowej
Efektem programu dokumentacyjnego „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945”, realizowanego od 2022 r. wyłącznie przez Instytut Pamięci Narodowej, jest internetowa, ogólnodostępna baza danych, popularnie nazywana bazą straty.pl (od adresu strony internetowej). Na dzień 2 września 2024 r. w bazie zebrano informacje o 5 565 892 ofiarach i osobach represjonowanych przez niemiecki reżim, m. in. abp. Antonim Julianie Nowowiejskim, Henryku Ząbku, Marii Hiszpańskiej-Neumann, a także dwóch kobietach, których obrączki zostały odnalezione w wyniku prac poszukiwawczych w Dolinie Śmierci w Chojnicach: Irenie Szydłowskiej i Annie Stołowskiej.
Baza umożliwia prowadzenie kwerend imiennych oraz tematycznych (wyszukiwanie po rodzaju, miejscu i roku represji). Mogą z niej korzystać także historycy i dziennikarze. Dokumenty na temat represji i zbrodni niemieckich, popełnionych na Polakach i obywatelach innych narodowości w latach 1939–1945, znajdują się w przejętych przez Instytut Pamięci Narodowej – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu materiałach zgromadzonych przez jego poprzedniczkę, tj. Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.Archiwum GKBZpNP stanowi łącznie 3500 metrów bieżących materiałów archiwalnych. W przechowywanej dokumentacji znajdują się zarówno akta wytworzone przez urzędy i organa bezpieczeństwa III Rzeszy, w tym m.in. Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (Reichssicherheitshauptamt) i Tajną Policję Państwową (Geheime Staatspolizei), jak i instytucje zagraniczne, m.in. Amerykańskie Trybunały Wojskowe w Norymberdze (US Nuremberg Military Tribunals). Ich uzupełnienie stanowią archiwalia, które Główna Komisja otrzymała w wyniku współpracy wielostronnej z instytucjami zagranicznymi i polskimi archiwami państwowymi, a także materiały przekazane przez osoby prywatne.
W zasobie przejętym od Głównej Komisji znajduje się wiele bezcennych dokumentów, takich jak raport Jürgena Stroopa, dotyczący likwidacji getta w Warszawie, dziennik generalnego gubernatora Hansa Franka czy też pamiętnik Johanna Paula Kremera, lekarza SS w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Zebrane archiwalia były wykorzystane m.in. w procesie toczącym się po zakończeniu II wojny światowej przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze oraz w postępowaniach karnych przed polskim Najwyższym Trybunałem Narodowym (m.in. procesy Rudolfa Hössa oraz załogi obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau). Niezwykłą wartość historyczną przedstawiają również oryginalne akta z niemieckich obozów koncentracyjnych (Auschwitz-Birkenau, Buchenwald, Dachau, Gross-Rosen, Mauthausen, Mittelbau, Ravensbrück i Sachsenhausen) oraz dokumentacja poświęcona Polakom wysyłanym do pracy przymusowej na terytorium III Rzeszy – m.in. listy transportowe urzędów pracy w Warszawie i w Krakowie.
Z inicjatywą uruchomienia programu „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945” wystąpił w 2006 r. Instytut Pamięci Narodowej wspólnie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundacją Ośrodka „KARTA”. Przez lata program był realizowany przez Fundację „Polsko-Niemieckie Pojednanie”, pod merytorycznym nadzorem i przy finansowym wsparciu IPN. Od 2022 r. program jest realizowany wyłącznie przez IPN.
Źródło: ipn.gov.pl
