Pacta conventa, czyli warunki uzgodnione

6 stycznia 1573 roku – po śmierci ostatniego króla z dynastii Jagiellonów, Zygmunta II Augusta – zebrał się w Warszawie I sejm konwokacyjny, który miał ustalić zasady wyboru nowego władcy.  Podczas obrad wybrano kandydatów do objęcia tronu oraz czas i miejsce samej elekcji. Ułożono również tzw. pacta conventa, mające obowiązywać przyszłego monarchę. 

Nowym królem został Henryk Walezy, pochodzący z Francji potomek rodu Walezjuszów, nieznający języka polskiego młody hulaka o skłonnościach do homoseksualizmu. Szlachta przedstawiła Walezemu dwa dokumenty: artykuły Henrykowskie i Pacta conventa. W „artykułach” uznawał Henryk ustrój państwowy z sejmami i podatkami, pospolitym ruszeniem, senatorami-rezydentami czy zakazem obierania następcy za swego życia. Przy następnych elekcjach „artykuły” włączono do Pactów. Najważniejszym z nich był „de non praestanda oboedientia” – o wypowiedzeniu posłuszeństwa królowi, gdyby działał przeciwko ustawom zasadniczym. W Pactach król obiecywał m.in. spłacić długi państwowe, odzyskać ziemie utracone, podźwignąć flotę na Bałtyku, sprowadzić zagranicznych uczonych do Akademii Krakowskiej. 

Pierwszy król elekcyjny nie był wybrany szczęśliwie – nie stronił od zabawy, alkoholu, hazardu, a także towarzystwa kobiet i mężczyzn. Polscy poddani uważali go za zniewieściałego; miał przekute uszy i nosił długie, wysadzane perłami kolczyki. W 1574 r., po śmierci zasiadającego na francuskim tronie brata, Henryk Walezy uciekł z terenów Rzeczypospolitej, mając nadzieję na objęcie władzy we Francji. I choć puszczony w ślad za nim pościg dopadł uciekającego monarchę na granicy państwa, ten odmówił powrotu i pognał dalej. I choć nigdy do Polski nie wrócił, do końca życia uznawał się za prawowitego władcę Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

 

Źródło: A. Brueckner

 

#elekcja #conventa #pacta #konwokacyjny #Sejm