Fotorelacje. Wojna 1920
Fotograficzne świadectwa wojny polsko-bolszewickiej nie zapisały się w świadomości Polaków, choć zachowało się bardzo wiele zdjęć upamiętniających wydarzenia lat 1919–1921. Wystawa Fotorelacje. Wojna 1920 przygotowana z okazji 100-lecia Bitwy Warszawskiej jest próbą przywrócenia zbiorowej pamięci obrazu tego dramatycznego okresu. Na wystawie zaprezentowano fotografie ukazujące wojenną codzienność – prywatne i oficjalne, wykonane przez zawodowych fotografów i amatorów, przez wojskowych i cywilów. To niemal wyłącznie oryginalne odbitki z epoki, naświetlone i wywołane tak dawno, jak odległe są wydarzenia, które przedstawiają. Ekspozycja w różnych aspektach i z rozmaitych perspektyw ukazuje znaczenie fotografii jako źródła i świadectwa, oficjalnego (czasem propagandowego) oraz osobistego (prywatnego, intymnego).
Po raz pierwszy w tak dużym wyborze zostaną pokazane oryginalne zdjęcia i albumy z epoki, dotąd prezentowane zazwyczaj w formie kopii.
Na ekspozycji można będzie zobaczyć fotografie ilustrujące codzienne życie w czasie wojny, oczekiwanie na walkę, prywatne portrety żołnierzy i żołnierek, sceny z rekrutacji, ćwiczeń, marszów i przegrupowań oraz oficjalnych ceremonii, wreszcie brutalne konsekwencje każdej wojny: zniszczenia, jeńców, rannych i zabitych.
– mówi Karolina Puchała-Rojek, kuratorka wystawy. Na wystawie można obejrzeć fotografie m.in. Kazimierza Mitery, Jana Zimowskiego, Wacława Saryusza-Wolskiego, Jana Bułhaka, Kazimierza Skórskiego i Adama Wisłockiego, jednak większość prezentowanych zdjęć pozostaje anonimowa.
Zdjęcia w służbie propagandy
Od początku swego istnienia fotografia jest medium chętnie wykorzystywanym do wywierania wpływu na procesy społeczne i polityczne. Na wystawie w MNW zostanie zaprezentowany obszerny wybór fotografii, które w czasie wojny polsko-bolszewickiej powszechnie służyły oficjalnej relacji. Niektóre z nich, publikowane w ówczesnej prasie, mają potencjał, by stać się ikonicznymi obrazami tej wojny. Do tej grupy należy kolekcja zdjęć Warszawskiej Agencji Fotograficznej, ukazująca wydarzenia roku 1920, niemal natychmiast zakupiona do zbiorów MNW. Są wśród nich istotne dla państwowej narracji 2 tematy: wojskowi przywódcy, zaangażowane społeczeństwo, udział kobiet w walce, jeńcy, zniszczenia oraz zwycięstwa.
Prywatne opowieści
Znaczącą część ekspozycji stanowią zdjęcia amatorskie wykonane często z potrzeby zapisu osobistego doświadczenia wojny. Są dziełem cywilnych świadków i bezpośrednich uczestników działań wojennych. Na wystawie można będzie zobaczyć m.in. pamiątkowe portrety, zdjęcia ukazujące zaplecze wojny i działania na froncie. Na fotografiach z bogatej kolekcji Wojskowego Biura Historycznego znajdują się nie tylko zniszczone mosty, zdobyta broń, ceremonie pogrzebowe czy jeńcy, ale także pejzaże i sceny z codziennego życia. Natomiast próżno tu szukać zdjęć z bezpośrednich walk, czego powodem są głównie ograniczenia techniczne.
Fotoreporter sprzed stu lat
Jednym z odkryć w zbiorze WBH jest cykl ponad 30 fotografii anonimowego fotografa, który towarzyszył 35. pułkowi piechoty Wojska Polskiego prawdopodobnie aż do końca działań zbrojnych w 1921 roku. Zbiór ten – pierwotnie rozproszony – kuratorki wystawy uporządkowały i przypisały jednemu autorowi. Fotograf chętnie dokumentował nietypowe tematy i niemal nie wykonywał zdjęć pozowanych. To jeden z najciekawszych zespołów całej wystawy, układający się w wojenny fotoreportaż. Serię odbitek stykowych w oryginalnym, niewielkim rozmiarze po raz pierwszy będzie można obejrzeć jako całość.
Na froncie walki z epidemią
Na wystawie w MNW zostaną zaprezentowane nieupowszechniane dotąd fotografie z prywatnego archiwum Kazimierza Habichta, lekarza, specjalisty chorób zakaźnych, który w czasie wojny walczył z epidemią tyfusu. Mawiał, że jego zadaniem jest niewpuszczenie choroby do Polski i Europy. Zgodnie z przysięgą Hipokratesa leczył wszystkich: żołnierzy polskich, bolszewickich, a także cywilów. Dodatkowo na ekspozycji będzie można obejrzeć także – w większości pozowane – zdjęcia sanitariuszek Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża, opiekujących się chorymi i rannymi.
Zacna i kochana Komendantka OLK
Podczas wojny polsko-bolszewickiej po raz pierwszy do walki zbrojnej formalnie dopuszczono kobiety. W albumie dedykowanym Zacnej i kochanej Komendantce OLK, Aleksandrze Zagórskiej, zgromadzono prawie 100 fotografii żołnierek, wykonanych na zlecenie. W większości wypełniają go pozowane portrety żołnierek, pojedyncze i zbiorowe. W ten sposób symbolicznie upamiętniamy kobiety zaangażowane w wojnę polsko-bolszewicką.
Traumy wojny
Część wystawy, ukazująca zniszczenia wojenne i śmierć, dostępna będzie tylko dla osób pełnoletnich. Świadectwa okrucieństw wojny polsko-bolszewickiej były szeroko rozpowszechniane w czasie trwania konfliktu i wykorzystywane do celów propagandowych, jako zachęta do większej społecznej mobilizacji w walce przeciwko wrogowi. Inne fotografie dokumentują dobre traktowanie jeńców przez Wojsko Polskie. Zdjęcia publikowano w prasie krajowej, ale były też wykorzystywane przez polską dyplomację w kontaktach międzynarodowych.
Historia fotografii
Na wystawie w MNW pokazano niemal wyłącznie odbitki z lat 20. XX wieku w ich oryginalnej formie. Stan zachowania i formaty zdjęć są świadectwem technologicznego zaawansowania fotografii tamtego czasu. Ówczesna technika korzystała już powszechnie z negatywów na podłożu celuloidowym, tzw. błony zwojowej, choć popularne wciąż były negatywy cięte po jednej klatce. Nadal używano też negatywów szklanych.
Kroniki filmowe
Istotnym elementem wystawy są materiały audiowizualne. To zachowane fragmenty kronik filmowych, filmów fabularnych Dla Ciebie, Polsko (1920) i Cud nad Wisłą (1921) oraz niedawno odrestaurowanego, długometrażowego dokumentu Polonia Restituta (1928). Ich fragmenty, zestawione z fotografiami przedstawiającymi sceny teatrów frontowych, garkuchnie i zaplecze wojny pozwoliły nie tylko wizualnie uatrakcyjnić wystawę, ale też podkreślić różnicę w operowaniu językiem fotograficznym i filmowym.
Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie
Wczytuję ocenę...
