Przekaż 1,5% na media Strefy Wolnego Słowa. Dziękujemy! Dowiedz się więcej »

Przyroda na wyciągnięcie ręki: Co wiesz o... lelku?

Lelek kozodój jest nocnym ptakiem. Jest jedną z najdziwniejszych istot żyjących w polskim krajobrazie. Jest mistrzem kamuflażu wyjątkowo trudno wypatrzeć w terenie. Prowadzi skryty tryb życia.

Lelek na gałęzi
Jenny Th; creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0

Ptaki na odpoczynek wybierają najczęściej takie miejsca, w których kolorystyka ich piór jest jak najbardziej zbliżona do podłoża. Siadają przy tym wzdłuż, a nie w poprzek gałęzi, jak inne ptaki.

Nazwa gatunkowa caprimulgus pochodzi od słowa capra, czyli koza, nawiązuje do ludowych wierzeń, według których lelki przylatywały do stad kóz i piły ich mleko z wymion. Motyw lelków kozodojów na tle wierzeń Słowian wykorzystał Andrzej Sapkowski w swej Sadze o Wiedźminie.

Lelek ma nieco spłaszczoną czaszkę oraz ogromną paszczę, która jest zamaskowana przez stosunkowo mały dziób. Chwyta w nią owady w locie. Z powodu tej paszczy w dawnych czasach wierzono, że doi kozy.

Ptak ma smukłą sylwetkę, dużą głowę i niewyodrębnioną szyję. Delikatny czarny dziób, krótki, szeroko rozcięty i płaski w formie głębokiej paszczy sięgającej poza oko, otoczony sztywnymi, szczeciniastymi piórami (zwiększają efektywność w trakcie polowania na latające owady).

Lelki mają duże, czarnobrązowe oczy. Pióra okrywowe podobne do sowich. Ubarwienie miękkie, imitujące korę. Skrzydła i ogon są długie. Obie płci mają podobną wielkość. Samca można odróżnić od samicy po dużych plamach na końcach skrzydeł i po biało zakończonych sterówkach, które dobrze widać w locie. 

Rozmiarami podobny jest do smukłej turkawki lub kosa. Słabe i krótkie palce nie pozwalają obejmować lelkowi gałęzi w sposób, w jaki to robią pozostałe ptaki. Ubarwienie ochronne dobrze maskuje siedzącego ptaka, a dodatkowa wyprostowana postawa obok kawałka drewna z zamkniętymi oczami sprawia, że jest rzadko dostrzegany. Zwykle zauważyć go można dopiero wtedy, gdy znienacka wyfrunie spod nóg zakłócającego mu spokój człowieka. 

Lelek, zamieszkuje Europę (bez północnej części Półwyspu Skandynawskiego i północnej europejskiej części Rosji), środkową i południowo-zachodnią Azję , oraz północno-zachodnią Afrykę. To ptak wędrowny pokonujący duże odległości. Przeloty w kwietniu – maju i sierpniu – październiku. Zimuje w Afryce Subsaharyjskiej – w zachodniej, wschodniej i południowej części kontynentu.

W Polsce nieliczny gatunek lęgowy spotykany w całym kraju. Jego obecność zależy od preferowanych siedlisk. Lubi suche, świetliste bory sosnowe w pobliżu łąk, pól, polan, zrębów, młodników. Preferuje też lasy poprzecinane porębami, ich skraje, ale może też może wyprowadzić lęg na terenach bez zwartych drzewostanów. Spotkać go można na wrzosowiskach, zarastających pożarzyskach i wydmach z młodymi kompleksami leśnymi, rzadziej w większych sadach i parkach. Jest gatunkiem monogamicznym.

W locie przypomina pustułkę lub dużą jaskółkę. W powietrzu porusza się cicho i lekko. Wylatuje nad porębami najczęściej o zmierzchu. Czasami przelatuje ponad wierzchołkami drzew.
Gdy leci wydaje „ku-ik”. Obecność na danym terenie zdradza też warcząc. Robi to siedząc na drzewie, a głos ten przypomina pracujący silnik. Spłoszony ptak reaguje ochrypłym odgłosem „chrak”. 

Loty tokowe samców zaczynają się w maju, odbywają się po zmroku, tuż nad wierzchołkami drzew. Jest to lot ślizgowy, przerywanym szybkimi machnięciami skrzydeł. Śpiew tokowy samca może trwać kilka minut wraz z trzaskaniem skrzydłami w trakcie lotu. Można zwabić tokującego ptaka, klaszcząc w dłonie. Samiec traktuje ten dźwięk jak toki i podlatuje bliżej, by przegonić rywala. 

Lelek nie buduje gniazda, jaja składa bezpośrednio na ziemi (piasku, wrzosowisku, mchu, ściółce leśnej lub żwirze). W ciągu roku wyprowadza dwa lęgi. Dobrze je maskuje. Gdy pierwsze zniesienie zostanie zniszczone, zawsze zakłada następne. Lelek, gdy siedzi na gnieździe i widzi zbliżające się zagrożenie, zamiera w bezruchu, czeka na rozwój wydarzeń. Potrafi bardzo blisko dopuścić intruza, lecz w pewnym momencie podrywa się do lotu i siadając kilka metrów dalej, udaje rannego. Jeżeli to nie pomaga, rozdziawia swoją wielką paszczę i zaczyna głośno syczeć jak wąż, unosząc przy tym skrzydła. 

Jaja wysiadywane są przez oboje rodziców (częściej przez samicę) przez 17 do 18 dni, po czym zajmują się karmieniem młodych. Pisklęta, po kilku dniach biegają po ziemi w pobliżu gniazda. Po 15–20 dniach zaczynają latać i opuszczają gniazdo, po 3 tygodniach się usamodzielniają, choć przez kolejne 2 tygodnie są jeszcze dokarmiane przez rodziców.

Lelek poluje o zmierzchu i świcie, zjada niemal wszystko, co fruwa, choć najbardziej gustuje w ćmach, chrząszczach, konikach polnych, świerszczach i różnych muchówkach. Jest wyjątkowo szybkim i skutecznym łowcą nocnych insektów. Czasem wyruszając z punktu obserwacyjnego ściga owady.
Kiedy nadchodzą chłodne i deszczowe dni, lelki zapadają w letarg, podczas którego obniża się temperatura ich ciała i zwalniają procesy przemiany materii.

Liczebność populacji tego gatunku nie jest w Polsce dokładnie znana, głównie ze względu na jego niską wykrywalność, i waha się w przedziale od czterech do sześciu tysięcy par. W Polsce lelek objęty jest ochroną gatunkową ścisłą. Utrata siedlisk i zmniejszenie ilości dużych owadów sprawia, że lelek staje się coraz rzadszym ptakiem.

 

 



Źródło: niezalezna.pl

 

#Lelek #natura #przyroda

prenumerata.swsmedia.pl

Telewizja Republika

sklep.gazetapolska.pl

Wspieraj Fundację Niezależne Media

Chcesz skomentować tekst? Udostępnij treść i skomentuj w mediach społecznościowych.
Moduł komentarzy jest w trakcie przebudowy.
ps
Wczytuję ocenę...
Zobacz więcej
Niezależna TOP 10
Wideo