Medal "Virtus et Fraternitas" ustanowiono by uhonorować i upamiętnić osoby, które w XX wieku niosły pomoc, często ratującą życie, obywatelom polskim podczas wojny i okresu naznaczonego tragicznym piętnem dwóch totalitaryzmów – niemieckiego i sowieckiego. Kwestie odznaczenia reguluje ustawa z dnia 9 listopada 2017 r. o Instytucie Solidarności i Męstwa imienia Witolda Pileckiego. Uroczystość wręczenia medali przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę odbędzie się 19 czerwca o godzinie 14.00 w Teatrze Polskim w Warszawie przy ul. Kazimierza Karasia 2.

Instytut Pileckiego w trwającej już kampanii promocyjnej podał nazwiska zgłoszonych do odznaczenia. Lista obejmuje czternaście osób reprezentujących rożne kraje i środowiska. W pierwszej kolejności to cudzoziemcy ratujący lub upamiętniający Polaków. Anatolij i Zinaida Giergiel to Ukraińcy, którzy ostrzegli polskich sąsiadów przed atakiem UPA, Ołeksandra Wasiejko, także z Ukrainy, upamiętniała i wskazywała badaczom groby Polaków zamordowanych podczas Zbrodni Wołyńskiej. Tassybaj Abdikarimov z Kazachstanu ratował przed śmiercią głodową Polaków zesłanych w głąb ówczesnego Związku Sowieckiego. Lóránd Utassy, oficer i dyplomata, chronił na Węgrzech internowanych polskich żołnierzy przed władzami III Rzeszy. Medal "Virtus et Fraternitas" przyznawany jest także tym, którzy podczas okupacji ratowali w kraju swych współobywateli pochodzenia żydowskiego. Władysława i Antoni Nagórkowie ocalili od Zagłady pięć osób. Władysław Konopczyński dał schronienie rodzinie zamordowanego, polskiego historyka żydowskiego pochodzenia. Odrębną całość tworzy tzw. Grupa Ładosia:  Chaim Eiss, Juliusz Kühl, Aleksander Ładoś, Konstanty Rokicki, Stefan Ryniewicz i Abraham Silberschein, którzy działając przy polskiej ambasadzie w szwajcarskim Bernie fałszowali paszporty neutralnych państw latynoamerykańskich, a następnie przerzucali je do gett okupowanej Polski. Wystawiając paszporty dla ok. 10,000 osób, usiłowali oni ratować życie skazanych na Zagładę Żydów.

Instytut Pileckiego jest instytucją badawczą, powołaną aby prowadzić międzynarodowe badania nad historią XX wieku, a także tworzyć archiwum cyfrowe gromadzące dokumenty z Polski i archiwów zagranicznych. Służy upamiętnianiu, dokumentowaniu i badaniu historii XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego doświadczenia i losów obywateli polskich. Jest miejscem stworzonym na potrzeby interdyscyplinarnej i międzynarodowej refleksji nad kluczowymi zagadnieniami XX-wiecznych totalitaryzmów.